کورد و تورکیا، سۆز و دەوڵەتداری

10:01 - 2024-02-22
جەمال ئارێز
220 خوێندراوەتەوە

کارمان بەوە نییە تورک تاچەند لەڕووی سۆزی نەتەوەییەوە لە خەمی هەموو تورک زمانێکدایە لە جیهاندا، کە ئەوە بۆ تاکێکی عەرەب و تاکێکی فارسیش هەر وایە، دیارە بۆ تاکی کوردیش ئەو سۆزە نەتەوەییە نەک هەر رەوایە، بەڵکو رەنگە بۆ کورد بەو پێیەی هێشتا خاوەنی قەوارەیەکی سەربەخۆ نییە، سۆزەکەی بەهێزتریش بێت، بەڵام ئەم هەست و سۆزە نەتەوەییە جیاوازە لەگەڵ دەوڵەتداریدا.
هەنووکە تورکیا وەک دەوڵەتێکی بەهێز لەسەر ئاستی ئیقلیمی و جیهانیش هەم خاوەنی ئەجێندا و بەرنامەی نەتەوەیی خۆیەتی، هەم لەسەر ئاستی دەوڵەتداریش پەی بەو سنوورە دەبات کە پابەندییە نێودەوڵەتییەکانی نەبەزێنێت بە مەبەستی جێبەجێکردنی ئەجێندا نەتەوەیی و میللییەکەی.
دەشێت هێندەی نیگەرانیی ئێمە لە دید و تێڕوانین و دەستێوەردانی تورکیا لە کاروباری هەرێم و میدیای رەسمی و ناڕەسمیی تورکیا، تورکیاش هێندە و بگرە زیاتریش نیگەران و تووڕە بێت لە خیتابی میدیایی ئێمە و زۆرجار وەک کاردانەوە نیگەرانییەکە بخاتە ئاستی (ئینزاری جیم) و هەڕەشەوە.
وەک کورد و وەک یەکێتیش لە هەرێمی کوردستاندا دەبێت راستییەک هەیە لەسەر ئەرزی واقیع بیزانین، ئەویش ئەوەیە کە لەڕووی دەوڵەتەوە ناشێت خۆمان بە تورکیا وەکو دەوڵەت بەراورد بکەین، چ لەڕووی هێزی سەربازییەوە و چ لەڕووی پەیوەندییە سیاسییە نێودەوڵەتییەکانەوە، بۆیە ناکرێت نیگەرانی و هەڕەشەکانیان بە هەڕەشە وەڵام بدەینەوە، بەڵکو پێویستە تورکیا وەک ئەوەی هەیە بخوێنینەوە، چونکە ئێمە بەهێزیش بین، هێشتا هێندەی سوریای دوای 13 ساڵ لە بەهاری عەرەبی بەهێزتر نین کە تورکیا بنکە و پایەگای سەربازیی لە چەندین شار و شارۆچکەیدا دامەزراندووە، هێندەی یۆنان بەهێز نین کە تورکیا لە ساڵی 1974 -ەوە بەشە تورکەکەی قوبرسی لە بەشە یۆنانییەکەی دابڕیووە، هێندەی سوید بەهێز نین کە بەم دواییە چووە ژێر زۆربەی داواکارییەکانی تورکیاوە بۆ بوونە ئەندام لە ناتۆ، هێندەی ئەرمینیا بەهێز نین کە تورکیا بە هێزی سەربازی توانیی کێشەکەی لەگەڵ ئازەربایجان یەکلایی بکاتەوە، هێندەی روسیا بەهێز نین کە تورکیا تەنیا دەوڵەتی ناتۆیە هاوکاریی ئۆکرانیاش دەکات و  سەکۆی موشەکی ئێس 400 یش لە روسیا بکڕێت و هاوکات سەفقەی کڕینی فڕۆکەی ئێف 16 - ش لەگەڵ ئەمریکادا ئیمزا بکات. 
بۆیە دەشێ مل کەچ نەکەین، بەڵام ناشێ ململانێی لەگەڵدا بکەین و بکەوینە داوی میدیای میللی و ئەهلی و خیتابی سۆزدارییەوە. بەڵکو دەبێت سۆزداریی لە دەوڵەتداریی جودا بکەینەوە.
تورکیا بایی ئەوە هۆشیاریی دەوڵەتداریی هەیە، بۆ نموونە لەسەر داوای تورکەکانی بەشە تورکنشینەکەی قوبرس چۆتە ناو ئەو بەشەی دورگەکەوە، هاتنەناوەوەی بۆ ناو خاکی هەرێم بە پشتبەستنە بە رێکەوتنێکی پێشوەختە لەگەڵ رژێمی سەدام حسێن لە 1984 کە تائێستا هیچ کام لە دەوڵەتی عیراق و تورکیا ئەو رێکەوتنەیان هەڵنەوەشاندۆتەوە، لە سوریا لەسەر داوای هێزە ئۆپۆزسیۆنە عەرەبییەکانی هاوسۆز لەگەڵ تورکیادا  هێزیان بردۆتە ناو خاکی سوریاوە وەک خۆیان دەڵێن بەگوێرەی پەیماننامەی ئەدەنەی نێوان حافز ئەسەد و ئەحمەد نەجدەت سەزەر-ی سەرۆکەکانی هەردوو وڵات لە 1999.
بۆیە دەبێت وەک کورد و وەک یەکێتیش لەو هاوکێشە سیاسییە ئاڵۆزە تێبگەین و هاوسەنگییەک دروستبکەین لەنێوان سۆزی نەتەوەیی و بەرژەوەندیی ستراتیژیی دەوڵەتداریدا و لەڕێی دیالۆگی بەردەوامەوە نیگەرانی و هاجسی سیاسیی ئەو وڵاتە بڕەوێنرێتەوە.

وتارەکانی نوسەر