ئۆرهان پاموك، نووسەر و رۆماننووسێكی ناوداری توركە و خاوەنی چەندین رۆمانی ناوازەیە، كە بۆ زیاتر لە 60 زمانی جیهانی وەرگێڕدراون، رۆمانەكانی هێندە جوان و قووڵ و پڕمانان، لە سەر ئاستی زۆربەی گەلانی جیهان و رێكخراوە کەلتورییە نێودەوڵەتییەكان ناسراون، هەر بۆیەش ساڵی 2006 خەڵاتی نۆبلی ئەدەبی پێبەخشرا، بەوەش بووە یەكەم ئەدیبی تورك لە مێژووی وڵاتەكەیدا ئەو خەڵاتە نیودەوڵەتییە بەدەست بهێنێ.
پاموك لە رۆژی 7ی حوزەیرانی 1952 لەشاری ئیستانبوول لەدایك بووە، لەئامێزی خێزانكی زەنگین و رووناكبیردا پەروەردە بووە.
قۆناغەكانی خوێندنی لە شاری ئیستانبول تەواو كردووە، لە سەرەتای ژیانی گەنجیدا خولیای ئەوەی هەبووە ببێت بە ئەندازیاری تەلارسازی و نیگاركێش، هەر بۆیەش لە دوا قۆناغی خوێندنی ئامادەیی كۆششێكی زۆری كرد و نمرەی بەرزی بەدەستهێنا و لە بەشی ئەندازەی تەلارسازیی زانكۆی ئیستانبوول وەرگیرا و سێ ساڵ لەو بەشە خوێندنی بە ئومێدی ئەوەی خەونی نیگاركێشی و تەلارسازی بێتە دی، بەڵام وانە و نەخشە ئەندازەییە وشكەكان حەز و خولیای ئەویان تێر و پارا‌و نەكرد، هەربۆیەش لە قۆناغی سێیەمی خوێندنی ئەندازەی تەلارسازیدا وازیهێنا و كورسی خوێندنی بەجێهێشت.
تا ئێستا 25 رۆمانی بە زمانی توركی نووسیوە
ساڵی 1976 چووە بەشی رۆژنامەگەری هەمان زانكۆ و تەواوی كرد. بەشی رۆژنامەنووسی فێری نووسینی وتار و پەخشان بۆ رۆژنامە و گۆڤارەكان كرد، چەندین وتار و پەخشانی جوانی نووسی و بڵاویكردەوە، بەڵام ئەمانەش خولیاكانی نیگاركێشی و تەلارسازیی لە مێشكی پاموك دەرنەكرد.
ئیدی ئۆرهان پاموك روویكردە دنیای رۆمان و زۆربەی ژیانی خۆی بۆ ئەو بەشە گرنگەی ئەدەب تەرخانكرد، تا ئێستا 25 رۆمانی بە زمانی توركی نووسیوە، رۆمانەكانی بۆ زیاتر لە 60 زمانی جیهان وەرگێڕدراون و لە زیاتر لە 100 وڵاتدا بە تیراژی 13 ملیۆن دانە چاپ و كراونەتەوە.
ئۆرهان پاموك لەو رۆمانانەدا خەون و خولیاكانی نیگاركێشی و نەخشەی تەلارسازی بە وشە لە رۆمانەكانیدا چنیوە، ئیدی نیگار و نەخشەی تەلارسازی ئیستانبوڵ و شوێنەكانی تر بوون بە بەشێكی زیندووی ناو رۆمانەكانی، ئەوەش قەرەبووی ئەوەی بۆ كردۆتەوە كە خوێندنی ئەندازەی تەلارسازیی تەواو نەكردووە و وازی لێهێناوە. نیگار و نەخشەی تەلارسازی بە وشەچنراوی ناو رۆمانەكانی بوونە هۆی ئەوەی لە جیاتی بڕوانامەی بەكالۆریۆسی ئەندازەی تەلاسازیی زانكۆی ئیستانبووڵ، بڕوانامەی دكتۆڕای شانازیی چەندین زانكۆی سەنگینی نێودەوڵەتی پێبەخشرێت.
ئیدی بە رۆمانە جوان و پڕ ماناكانی، سنووری ناوخۆی وڵاتی بەزاند و بەرهەمەكانی بۆ زیاتر لە 60 زمانی جیهانی وەرگێڕدراون و بوونە بابەتی گەردوونی و هەر بۆیەش ساڵی 2006 خەڵاتی نۆبلی ئەدەبی پێبەخشرا.
ئۆرهان پاموك، ئەدیبێكی ئازا و بەهەڵویستە، لە نووسین و رۆمانەكانیدا دەستی بۆ بابەتی بڤە‌و قەدەغەكرا‌و بردووە، ئەو لاپەڕە خوێناوییەكانی مێژووی دەوڵەتی عوسمانی هەڵداتەوە و باسی تاوانەكانی كۆمەڵكوژیی ئەرمەن و كوردی كردووە، كە لە سەردەمی جەنگی یەكەمی جیهانیدا لەسەر دەستی سوپای عوسمانی کراون.
هەروەها رەخنەی لە كەمال ئەتاتوركی دامەزرێنەری كۆماری توركیا گرتووە، مامەڵەی حكومەتی توركیای لە گەڵ كوردەكانی باكوور سەركۆنە كردووە.
ئورهان رووبەڕووی دادگا كرایەوە
بەهۆی ئەو هەڵوێستە بوێرانەیەوە، بە تۆمەتی سووكایەتی كردن بە ناسنامە و هێماكانی توركیا، داوای لەسەر تۆمار كرا و رووبەڕووی دادگا كرایەوە، بەڵام بەهۆی ئەوەی خەڵاتی نۆبلی ئەدەبی پێبەخشرا، داوا تۆماركراوەكانی دادگا كێشرانەوە و بەخشرا و سزا نەدرا.
ئۆرهان پاموك، خاوەنی چەندین رۆمانە لەوانە: (جەودەت بەگ و كوڕەكانی، ماڵی بێدەنگ، قەڵای سپی، كتێبی رەش، ژیانێكی نوێ، گوڵێ لە دیمەشق، من ناوم سوورە، بەفر، مۆزەخانەی پاكیزەیی، تاعوون).
بابەتی رۆمانەكانی ئۆرهان پاموك هەمە چەشنن، هەندێكیان بە شێوەیەكی جوان و بەزمانی پەخشان و شیعر مێژووی دەوڵەتی عوسمانی بە تاڵی و شیرینییەكانییەوە دەگێڕنەوە، هەندێكی دیكەیان باسی كێشە و ناكۆكییەكانی هەناوی وڵاتی توركیا دەكەن، هەندێكی تریان باسی پەیوەندی خۆشەویستی و ئینسانی دەكەن.
شەوانی تاعوون دوا رۆمانی ئۆرهان پاموكە و مامۆستا سامان كەریم بۆ زمانی كوردی وەرگێڕاوە، پاموك پێنج ساڵ خەریكی نووسینی ئەم رۆمانە بووە، ئەم رۆمانە باسی رووداوی مێژوویی بڵاوبوونەوەی پەتای تاعوون لە دورگەی مینگەری ژێر دەسەڵاتی عوسمانی دەكات. پاموك لەم رۆمانەدا پانۆرامای ئەو پەتایە و ژیانی شێخی تەكییەكان و نەتەوە پەرستە یۆنانییەكان و حاجییانی ناو كەشتییەكان و یاخیبوانی دژی كەرەنتینە دەخاتەڕو‌و، بە شێوەیەكی گشتی پرسیارەكانی تایبەت لە بارەی ژیان و عەشق و مردن دەوروژێنێ!
ئەوەی جیگەی سەرنج و تێڕامانە پاموك ئەم رۆمانەی لە كاتی بڵاوبوونەوەی پەتای كۆرۆنا بڵاوكردەوە، وەك ئەوەی پێمان بڵێ ئەوە یەكەمجار نییە پەتاكان تەنگ بە مرۆڤ و مرۆڤایەتی هەڵدەچنن.
بەشی زۆری رۆمانەكانی ئۆرهان پاموك بۆ سەر زمانی كوردی وەرگێڕدراون، بەوەش خوێنەری كورد ئاشنای بەرهەمە ئەدەبییەكانی ئەم رۆماننووسە مەزنەیە.
رۆمانەکانی پامووک بە زمانی کوردی
مامۆستا بەكر شوانی بەرهەم و رۆمانەكانی (قەڵای سپی، بەفر، من ناوم سوورە، مۆزەخانەی پاكیزەیی، رۆماننووسی سادە و رۆماننووسی بیركەرەوە)ی ئۆرهان پاموكی لە زمانی توركییەوە بۆ سەر زمانی كوردی وەرگێڕاوە.
مامۆستا سامان كەریم ئەم رۆمانانەی پاموكی لە زمانی توركییەوە بۆ سەر زمانی كوردی وەرگێڕاوە، (جەودەت بەگ و كوڕەكانی، ماڵی بێدەنگ، شەوانی تاعوون، سەمەرەیەك لە سەرمدا، كتێبی ڕەش، ژیانی نوێ، ژنە قژسوورەكە، من درەختێكم، ئیستانبوول، باوڵەكەی باوكم، رەنگەكانی تر).
مامۆستا ئیبراهیم شێخ شەرەفی، چەند رۆمانێكی ئۆرهان پاموكی بۆ سەر زمانی كوردی وەرگێڕاوە لەوانە (جانتاكەی باوكم، ژیانی نوێ).
رۆمانەكانی ئۆرهان پاموك، بوونەتە بابەتی توێژینەوەی توێژەران، چەندین لێكۆڵینەوەی زانستییان لە سەر کراوە.
ئۆرهان پاموك بێ لە رۆمان، وتاری ئەدەبی و هونەری نووسیوە، ساڵی 1991 وتارە كەلتورییەكانی لە دووتوێی كتێبێكدا بەناوی (رەنگەكانی تر) بە زمانی توركی چاپكردووە، ئەم كتێبە لەلایەن مامۆستا هیوا قادر‌و مامۆستا سامان كەریم بەجیا بۆ سەر زمانی كوردی وەرگێڕدراوە.
پاموك لە كتێبی (رەنگەكانی تر)دا، وتار و پەخشان و چاوپێكەوتنەكانی، كە لە ماوەی 25 ساڵدا نووسیونی بڵاوكردۆتەوە، لەم كتێبەدا تیشك دەخاتە سەر یادەوەرییەكانی سەردەمی منداڵی و ساتە خۆش و ناخۆشەكانی و ژیانی رۆژانەی، چۆنێتی نووسینی رۆمانەكانی، چێژی سینەما و چەندان بابەتی دیكەی کەلتوری.
دكتۆرای شانازییان بە ئۆرهان پاموك بەخشیوە
لە پای بەرهەمە ئەدەبییە ناوازەكانی، چەندین زانكۆی جیهانی دكتۆرای شانازییان بە ئۆرهان پاموك بەخشیوە، لەوانە (زانكۆی ئەمریكی لە بەیرووت-2003، زانكۆی بەرلینی ئازاد- بەشی فەلسەفە و زانستە مرۆڤایەتییەكان-2007، زانكۆی بوسفۆری شاری ئیستانبوول/ بەشی توێژینەوەی خۆرئاوایی-2007، زانكۆی مەدرید2008).
بێجگە لە خەڵاتی نۆبلی ئەدەب، ئۆرهان پاموك چەندین خەڵاتی دیكەی نێودەوڵەتی وەرگرتووە، لەوانە: (خەڵاتی ئاشتیی خانەكانی چاپ و بڵاوكردنەوەی ئەڵمانیا-2005، خەڵاتی سوننگی کەلتوری ئەوروپیی زانكۆی كۆبنهاگنی دانیمارك 2012، خەڵاتی ئیمپاكی ئەدەبی نێودەوڵەتی زانكۆی دبلنی ئێرلەندا -2003)و چەندان خەڵاتی تر.
ئۆرهان پاموك كەسایەتییەكی جیهانییە، ساڵی 2007 بە ئەندامی لیژنەی ناوبژیوانیی فیستیڤاڵی نێودەوڵەتیی كان هەڵبژێردرا.
لەساڵی 1985، پاموك و خێزانەكەی سەردانی ئەمریكایان كرد و لە نیویۆرك گیرسانەوە و تا ساڵی 1988 لەزانكۆی كۆلۆمبیا وەك مامۆستای میوان وانەی وتەوە، ئێستاش بۆ زۆر زانكۆی جیهان بانگهێشت دەكرێ بۆ ئەوەی وانەی تایبەتی کەلتوری بە خوێندكاران بڵێتەوە.
ئۆرهان پاموك بەردەوامە لە رۆماننووسین و بەخشش و بەرهەمە كەلتورییەكانی و وەكوو ئەستێرەیەكی کەلتوریی گەردوونی لە گەشانەوەدایە.
ئۆرهان پاموك
