د.عه‌داله‌ت عه‌بدوڵڵا
لەم رۆژانەدا گفتوگۆیەكمان لەگەڵ سەرۆكی یەكێتی، كاك بافڵ تاڵەبانی هەبوو بۆ كوردستانی نوێ، كاتێك پرسیار هاتە سەر پاڵپشتیكردنی ژن وەك پابەندییەكی فكری بۆ حزبەكەی، نكۆڵی لە زەرورەتی نەكرد، بەڵام رستەیەكیشی خستەسەر: «من بڕوام بە پرەنسیپێكیش هەیە پێی دەوترێت میریتۆكراسی Meritocracy كە خەڵك بە شایستەیی و بەهرەی خۆی بێتە پێشەوە».
ئەم چەمكە، كە لە بنەڕەتدا كۆمەڵناسی بەریتانی مایكڵ دەنلۆپ یۆنگ (1915-2002ز) لە ساڵی(1958ز) لەكتێبە بەناوبانگەكەیدا بەناوی: هەڵكشانی شایستەیی(The Rise of the Meritocracy) بەكاری هێناوە، بۆ شیكردنەوەی دۆخی كۆمەڵگەیی و چینایەتیی بەریتانیایە كە تێیدا پرەنسیپێكی سەرەكیی بەناوی شایستەیی دەبێتە باو كە بەندە بە تێكڕای زیرەكی و كۆششەوە. كاتێك كە بڕێك لە دەقە ئینگلیزییەكەی ئەم چەمكە وردبووینەوە، ساغبووەوە كە تێزێكی شیكاری و هاوكات رەخنەییە لە دۆخی عەقڵانیكردنێكی چڕی سیستەم و بەڕێوەبردن و بەهاكان و دابەشبوونی كارو بەرپرسیارێتی، واتە، كورد وتەنی، رەخنەیەكە لەسەر تێری!، ئەمما كاتێك مرۆڤ لەحاڵی كۆمەڵگە تەقلیدییەكانی جیهانی سێ دەكۆڵێتەوە كە خەڵكێكی زۆر بەبێ زیرەكی و كۆشش دەبنە دەمڕاست و پێگەو دەسەڵاتەكان بەدەستدەهێنن، ئەوا هەرزوو دەبێتەوە لایەنگری سیستەمی میریتۆكراسی-یش. هەر لەمەوە تێگەیشتین كە بۆ دەبێ سەرۆكی یەكێتی، لە پرسی ژناندا، جگە لە باوەڕبوون بە پاڵپشتی، لایەنگری سیستەمی شایستەییش بێت!. ئەمە لە دیدی ئێمەدا سێ هۆكاری هەیە: پەروەردەی لیبراڵ و مۆدێرن لە بەریتانیا، رۆڵی ئەو سیستەمە لە دانانی كەسی شیاو بۆ شوێنی شیاو، سێیەمیش گەورەبوون لە سایەی دوو كاراكتەردا كە مام جەلال و هێرۆ خان -ن كە هەردووكیان بە زرنگی و هەوڵی خۆیان پێگەیشتوون نەك هاتبنە سەر سفرەی حازری.
دوێنێ، ساڵیادی لەدایكبوونی ژنێك بوو، كە بەشایستەیی خۆی بوو بە سەركردەیەكی دیار لە بزووتنەوەی سیاسی و خەباتی مەدەنی و كاری میدیایی و خێرخوازیدا، ئەم پرسەی بیر خستمەوە. هێرۆخان وێنەی سەركردەیەكە كە بە تواناو ماندووبوون و هەوڵدان پێگەی نیشتمانیی خۆی بیناكرد. تا لە ماڵە باواندا بوو، لەناو خێزانێكی سیاسی و خوێندەواردا پەروەردە بوو، كە بووە هاوژینی مام جەلال-یش شانبەشانی ئەو لە كۆڕی خەباتدا بوو. هێرۆخان، بە فیعلی نموونەیەكە كە پێویستە تەوارەكانی كوردو بزووتنەوەی یەكسانیخوازیی ژنان چاوی لێبكەن. ئەگەر سیستەمی كۆتا رێگایەكی هاتنە پێشەوە بێت بۆیان، ئەوا سیستەمی میریتۆكراسی دەشێت بیانباتە كەسانی پشتبەخۆبەستوو و كاریگەرو دیار لەكۆمەڵگەداو ئێمەش هەموو ئاوها، وەك نموونەی هیرۆخان، شایەتییان بۆ بدەین.
[email protected]
