فشۆڵیی بیری بێبەرامبەر لە سیاسەتدا

تایبەت بە کوردستانی نوێ

لە دەیە سەختەكانی سەدەی بیستەمدا كورد پیشەی بووە، سێ لەسەر چواری ژیانی بە پابەندبوونی ئاكاریی و هاوكاری لەگەڵ مافی رەوای كەسانی دییەوە بەسەر دەبرد، تەنانەت ئەگەر ئەو هاوكارییە لەسەر حسابی دۆزە نەتەوەییەكەیشی بوایە. 
پاشان لە چارەكی كۆتایی تەمەنیدا بای دەدایەوە بۆ سەر دۆزە نەتەوەییەكەی خۆی و بەرژەوەندیی گەلەكەی، ئەویش بەو مەرجەی ئەم هزرە نوێیە دژی میسالیەتەكەی پێشووی نەوەستێتەوە.

هاوسۆزی بێبەرامبەر و هاوكاریی مرۆیی لە جیهانی سیاسەت و بەرژەوەندیدا هیچ بەهای نییە

بەم شێوەیە لەپێناوی ئایدیۆلۆجیای هاوبەشدا خۆی بەخت دەكرد و پێشی وابوو بە بیركردنەوەی پراگماتی و واقیعی، شۆڕشگێرییە بێگەردەكەی گەرد دەگرێت و گڵاو دەبێت، بۆیە دەبێ خۆی لێ بپارێزێت. 
لە كاتێكدا پراگماتیی سیاسی پێشتر و ئێستاش هەر میتۆدی سەرەكییە بۆ جێكەوتەبوونی هەر هزرێك یان سیاسەتێكی نەتەوەیی هاوبەش، بەدەر لە میسالیەتی ئاكاری و ویژدانی، ئەمەش بە روونی لە ئەزموونی سەرجەم بزووتنەوە ئازادیخوازی و نەتەوەییەكانی جیهاندا دەبینین، تەنانەت بەوانەشەوە كە گەورەترین سەرمایەی ئاكاریی و رەواییان هەبووە لەم میتۆدە بەدەر نین، لەبەر ئەوەی لە رەگ و ریشەیدا پەیوەستە بە هۆشیاریی هاوبەش بەرامبەر بە چارەنووس و بەرژەوەندیی نەتەوەیی، ئەگەر ئەم دوانەش نەبوونایە نەماندەتوانی لە دەركەوتنی كۆمەڵگە نەتەوەییەكان تێبگەین.

هاوسۆزیی بێبەرامبەر سوودی نییە
كورد پابەند بووە بەم جۆرە بیركردنەوەیەوە تا ساڵانی سەختی هەشتاكان و نەوەدەكانی سەدەی رابردووش، ئەو كاتەی بووە بابەت بۆ كوشتنی بە كۆمەڵ لە ناو بێباكیی چواردەورەكەیدا، ئەو كاتە تێگەیشت كە هاوسۆزی بێبەرامبەر و هاوكاری مرۆیی لە جیهانی سیاسەت و بەرژەوەندیدا هیچ بەهای نییە، تێگەیشت لە شەڕی مان و نەمانی گەورەدا نیازپاكی و دڵپاكی و میسالیەت جێگەی نابێتەوە، بەڵكو تەنیا هێز و توانای ئاڵووێر گرنگە، رێگای تەختان و پڕ لە دڵپاكی هیچ كاتێك ئەنجامی نەبووە، بە تایبەتیش لە جیهانی سیاسەتدا.
ئەم شێوازە لە بیركردنەوە، كە پێمان وابوو كورد لە گۆڕستانی بەرژەوەندییە نەتەوەییەكانیدا ناشتوویەتی، بەم دواییانەش لە سیاسەتی كوردیدا سەری هەڵداوەتەوە، جاران ئەم بیركردنەوە بێبەرامبەرە لە میسالیەتێكی مرۆڤدۆستانەوە هەڵدەقوڵا كە تارایەكی نێونەتەوەیی  و سیكۆلاری بەسەرەوە بوو، ئێستا لە گەرمەی گوتاری ئیسلامەویدا بەرژەوەندیی نەتەوەیی و هۆشیاریی بە وابەستەیی نەتەوەیی دەكاتە قوربانی لەپێناوی پرۆژەیەكی نێونەتەوەییدا كە سنووری نەتەوە تێدەپەڕێنێت بەرەو پرۆژەی (ئۆمەتی موسوڵمان) كە گرنگیی نادات بە هیچ ناسنامەیەكی نەتەوەیی، یان بەرژەوەندیی نەتەوەیی.

کورد زیاتر لە فەلەستینییەکان بە پەرۆش بوو
مەسەلەی فەلەستین و فەلەستنییەكان گرەوێكی سیاسی سەرەكی بوو بۆ كورد، تەنانەت پابەندبوون پێیەوە هەندێك جار دەبووە سەرچاوەی رەواییدانی سیاسی و ئاكاری بۆ هەر گوتارێكی نەتەوەیی، یان سیاسی كوردی لای هەندێك لایەن. 
ئەو بابەتە لە سەردەمی بڵاوبوونەوەی گوتاری ماركسیی چەپدا ئاوا بوو، باڵیشی كێشابوو بەسەر بزووتنەوەی نەتەوەییدا، ئێستاش هەر وایە لە سەردەمی بڵاوبوونەوەی گوتاری ئیسلامی سیاسیدا. 
ئەو كات پلەی ئیمانداری بە دۆزی فەلەستین و پێویستیی خەباتكردن لە پێناویدا و گرنگی پێدانی لە پێش هەموو دۆزەكانی دیكەوە ببووە پێوەر بۆ شۆڕشگێڕی و راست و دروستی خەبات، ئێستا بۆتە پێوەر بۆ پابەندبوون بە ئایین و گوتاری ئیسلامی سیاسییەوە و رەنگدانەوەی پلەی خوداپەرستی و یەكتاپەرستییە لای موجاهیدی باوەڕدار.
ئەم لایەنگیرییە لە مەسەلەی فەلەستین و گرنگی پێدانی بە پلەی یەكەم بەراورد بە دۆزە نەتەوەییەكانی دیكە، ریشەیەكی میدیایی و ئایدیۆلۆجی قووڵی هەیە لای كورد و میللەتانی دیكەش، باشترین نموونە بۆ ئەم شێوازە، بیری بێبەرامبەرە لە سیاسەتدا، كە لە مێژووی هاوچەرخی فەلەستیندا خۆی بەرجەستە دەكات.
شەڕی قەڵای (شقێف)ی ساڵی 1982 سونبول و ئەفسانەی ئازایەتی بوو كە سەركردەكانی بەرگری فەلەستین شانازییان پێوە دەكرد، ئەو شەڕەی سوپای ئیسرائیلی سەرسام كرد و سەركردایەتییە سیاسی و سەربازییەكەی تاساند و ئیسرائیل تا بە فڕۆكە و تۆپ بۆ ماوەی چەند رۆژێك بۆردومانی نەكرد، نەیتوانی بچێتە ناوییەوە، لەبەر ئەوەی بەرگریكاران پاڵەوانێتی و ئازایەتییەكی بێوێنەیان نواند بەرامبەر سوپای ئیسرائیل، لە كۆتاییدا سوپای ئیسرائیل توانی كۆنترۆڵی بكات، بەڵام دوای ئەوەی سەربازێكی زۆری لەدەستدا و نزیكەی 25 فەلەستینیش لە ناو قەڵاكەدا كوژران.
فەلەستینییەكان ئەو داستانەیان كردبووە گۆرانی و سەركردەكانیشیان شانازییان بە ئازایەتی فیداییەكانەوە دەكرد، بێئەوەی ناوی رەچەڵەك و ناسنامەی هیچكام لەو پاڵەوانانە بهێنن. 
وەك راستییەكی مێژووییش كاتێك ئارێل شارۆن سەردانی قەڵاكەی كرد و لاشەی فەلەستینییەكانی بینی بە تووڕەیی دانی پێدا نا و وتی: ئێستا دەزانم بۆچی ئەوەندە سەرسەختانە بەرگرییان كرد و دژی ئێمە وەستانەوە. 
كاتێك مەناحیم بێگن، سەرۆك وەزیری ئیسرائیل، سەردانی شوێنەكەی كرد و پرسیاری كرد، داخۆ كەس لە فیداییەكان تەسلیم بووە؟ سەربازێك وەڵامی دایەوە و وتی: كەسیان پێمل نەبوون.
لە راستیدا لەوێ لاشەی 25 بەرگریكار كەوتبوو، كە بە شكۆوە تا كۆتایی شەڕیان كردبوو، لە كاتێكدا زۆربەی جەنگاوەرەكانی رێكخراوە فەلەستینییەكان، شەوی پێش كۆنترۆڵ كردنەكە هەڵاتبوون. 
ئەو كوژراوانەش زۆربەیان كورد بوون بە پلەی یەكەم، یان یەمەنی بوون. ناوی 12 كوژراوی كورد تۆماركراوە لەوانەی كە تەرمەكانیان ناسراوەتەوە و خەڵكی باكووری كوردستان بوون، ئەندامی (پارتی كرێكارانی كوردستان) بوون، سیانی دیكەشیان ناویان نییە لای دامەزراوە فەلەستینییەكان و دامەزراوە كوردییەكانیش، بەڵام پێدەچێ كورد بن. لە كاتێكدا 10 كەسەكەی دیكە یەمەنی و تورك و فەلەستینی بوون، لەگەڵ ئەوەشدا هێزە فەلەستینییەكان بە تایبەتیش (فەتح) هەوڵیدا ئەم داستانە بكات بەناوی خۆیەوە و قوربانی و ئازایەتی جەنگاوەرە نێونەتەوەییەكانی دیكە فەرامۆش بكات.
بەڵام ناتەبایی و دژبەیەكی واقیعەكە لە رووداوی دواتردایە، ئەو كاتەی سەدام حسێنی دیكتاتۆر، كۆمەڵكوژی ئەنفالی دەرهەق بە كورد کرد لە كەمتر لە ساڵێكدا، ئەو تاوانەی كە ئیسرائیل بە درێژایی تەمەنی دەرهەق بە فەلەستینییەكان نەیكردووە، ئەوەی سەدام كردی بەرامبەر بە هەڵەبجە، بەراورد بە ژمارەی دانیشتوانی ئەو شارە و شاری غەززە تەنیا لە یەك سەعاتدا، ئیسرائیل تا ئێستا نەیكردووە.
غەززە كە قوربانیی شەڕەكە بوو پەیكەری سەدامی دانا و گۆڕەپانەكانی بە ناوەوە كرد، لە كاتێكدا هەموان دەزانن كە جەنگاوەرە كوردەكان بە درێژایی دەیان ساڵی خەباتی چەكدارییان هاووڵاتییەكی مەدەنییان نەكوشت، یان نەڕفاند، وەك ئەوەی حەماس لەم دواییانەدا دەیكرد، شۆڕشگێڕە كوردەكان بەو پەڕی شكۆ و جوامێرییەوە وەك سوارچاكی راستەقینە شەڕیان دەكرد، لەگەڵ ئەوەشدا یاسر عەرەفات سەركردەی پێشووی فەلەستینییەكان كاتێك لەبارەی كیمیابارانی هەڵەبجەوە پرسیاریان لێكرد وتی: «ئەی دەتانەوێ سەدام گوڵبارانیان بكات؟». هەر ئەو كاتە جیهانی خۆرئاوا و ئیسلامی عەرەبی دەستیان لەگەڵ تاوانبارەكەدا تێكەڵ كرد و بێدەنگەیان لێكرد بەرامبەر ئەو تاوانە قێزەونە.

گەمژەییە چاوەڕوانی باشە لە دوژمن بکەیت
بێگومان هیچ لۆژیكێكی ئاكاری و مرۆیی نابێتە پاساوی ئەو تاوانانەی بەرامبەر بە هاووڵاتیانی مەدەنی و منداڵان دەكرێت لە غەززە، بەڵام بە پێوەرەكەی عەرەفات، ئایا پێشبینی دەكەن دوای ئەوەی حەماس كردەوە هۆڵیودییەكەی ئەنجام دا، ئیسرائیل گوڵبارانی بكات؟ ئێ ئەوە ئیسرائیلە، ئەو ئیسرائیلەی 80 ساڵە بە شەڕانی ناوی دەبەن، ئایا گەمژەیی نییە چاوەڕێی چاكە لە شەڕخواز و شەڕانیی رەها بكەیت؟ ئەو شەڕخوازەی دنیاتان لێ قاودا، سەیركەن چەند ناشیرین و نامۆڕاڵییە، ئەمە ئەو دەرەنجامەیە كە بیری سیاسی فشۆڵی ئێوە پێی گەیاندین.

*مامۆستای فەلسەفەی سیاسی لە زانكۆی كۆیە
لە عەرەبییەوە: كوردەوان محەمەد سەعید