دیوەکانی دیکەی وشە

شوكور مستەفا: ئازادیی ئەوە نییە من و تۆ بە ئارەزوی خۆمان چیمان ویست بیڵێین و چیمان ویست بیكەین!

09:58 - 2025-01-07
مەریوان مەسعود
98 خوێندراوەتەوە

مەریوان مەسعود

(15)

 

د. عیزەدین مستەفا رەسوڵ لە وەسفی ئەم منەوەردا: زانا و نەترس و خوێندەوار بوو

 

گەورەیی منەوەری كورد شوكور مستەفا، هەر ئەوەندە نەبوو كە وەكو وەرگێڕێك و زمانزانێك لێی بڕوانرێت، بەڵكو ئەم زاتە هەموو ژیان و هەڵسوكەوت و قسە و هاموشۆكانیشی هی ئەوەن چەندین قەڵەم وەكو رێزێك بۆی بووەستن و دواتر دەست بكەن بە نووسین.
شوكور مستەفا (مەلا شوكور)، كە خۆی بەردەوام دەیوت: (من خۆشیم لە ژیان نەبینی، لەگەڵ ئەوەشدا كەس هێندەی من دژایەتی نەكراوە). قسەكانی مامۆستای كۆچكردوو بۆ خۆی راست بووە، بەڵام بۆ ئێمەش ئەوە راستە كە هیچ نووسەرێكی كورد، هێندەی شوكور مستەفا سوودی بە خوێنەران نەگەیاندووە، چونكە وەرگێڕانەكانی ئەوەندە مەزنن، هەر دەڵێی بە زمانی دایك نووسراون، نەك وەرگێڕدرابن، جگە لەمەش نووسینەكان و بۆچوونەكانیشی لەبارەی زمان ئەوە سەروەتێكە بۆ هەتا هەتایی شانازیی پێوە دەكەین.

 

شوكور مستەفا

د. عیزەدین لە وەسفی مەلا شوكوردا
لە وەسفی شوكور مستەفادا، د. عیزەدین مستەفا رەسوڵ دەڵێت: (زانا و نەترس و خوێندەوار بوو، هەر حەزی دەكرد پێی بڵێن مەلا شوكور).
بەو پێیەی مەلا شوكور خوێندكاری كۆلێژی شەریعە بوو لە بەغدا، بەڵام بیری چەپی هەبوو، بۆیە هەموو خوێندكارەكان بە قسەكانی سەرسامبوون، لەمبارەیەوە د. عیزەدین لە ژێر كاریگەریی ئەو (چەپ)بوونەی، دەگێڕێتەوە:
(جارێك مەسەلەی فەڵەستین هاتبووە پێشەوە، خوێندكارانی شەریعە هەموو چوونە دەرەوە و بۆ ناو خۆپیشاندان، پۆلیس هاتن و «موسەلەحە»یەكیان لە پێشەوە بوو، نازانم شوكور مستەفا لە كوێوە نەوت و پەڕۆی پەیداكرد و ئاگری لە موسەلەحەكە بەردا و پۆلیس هەڵاتن).
رەوانشاد محەمەدی مەلا كەریم، كە دۆستێكی نزیكی  شوكور مستەفا بوو، لە نووسینێكدا، لە دوای كۆچی دوایی مەلا شوكور، دەنووسێت: 
(مامۆستا مەلا شوكور رۆشنبیرێكی گەورەی ئەم سەردەمەی میللەتی كورد بوو، شارەزاییەكی باڵای لە هەر دوو زمانی عەرەبی و كوردیدا هەبوو، هەروەها فارسییەكی باشیشی دەزانی، بەهۆی پەروەردەبوونی لە مناڵییەوە لە كەركوك، توركی و توركمانییەكی چاكی كۆن و نوێی دەزانی. بۆیە ئەگەر مەلا شوكور لە عیراقێكی ئازاد و دیموكراتدا ژیانی بەسەر بردبایە، خزمەتێكی گەلێ‌ گەورەتری بە رۆشنبیریی و كوردی و عەرەبی و توركی و توركمانی دەكرد، بەڵام سەد داخ ئەو هەلەی بۆ نەڕەخسا و بە ناكامی سەری یەكجاری نایەوە).

دیداری یەشار كەمال و مەلا شوكور
یەكێك لەو نووسەرە كوردانەی كە یەشار كەمال-ی مەزن پەرۆش بوو چاوی پێی بكەوێت، شوكور مستەفا بوو، چونكە مەلا شوكور زۆربەی رۆمانەكانی یەشار كەمال-ی لە توركییەوە كردبووە كوردی و تەقریبەن بە زمانێك تەرجەمەی كردوون دەڵێی لە ئەسڵدا یەشار كەمال بە كوردی نووسیونی،  لەمبارەیەوە، (مەلا شوكور لە كەركوك توركومانی فێربوو بوو، هەر بەهۆی ناسینی شەهید زەبیحی-یەوە كەمەكەی نێوان توركومانی كەركوك و ئازەریش فێربوو بوو، بەڵام هەوڵی بۆ ئەوەبوو كە توركیی ئەستەمووڵ فێر بێ‌، جارێكیش چوو بۆ ئەستەمووڵ، بەڵێ‌ توركییەكە فێربوو، كەوتەوە وەرگێڕان لە توركییەوە بۆ كوردی و بۆ عەرەبی بەتایبەتی رۆمانەكانی یەشار كەمال.)
هەروەها د. عیزەدین مستەفا رەسوڵ دەڵێت: (یەشار كەمال، چەندجار كە خەڵكی لای ئێمەی دیبوو، سەلامی بۆ شوكور مستەفا ناردبوو، دیارە ئاگاداری كارەكانی بوو، لەو ساڵانەی دواییدا كە برای كۆچكردوو (نەدیم داگ دەوران) لە سوید كتێبخانەی كوردیی سەر بە حكومەتی سویدی دەبرد بەڕێوە، مەلا شوكور مستەفا و منی كردبوو بە راوێژكار-ی كتێبخانە و بانگی كردین بۆ ستۆكهۆڵم، بەڵام نەمانتوانی پێكەوە بچین، كە لە سوید كاك نەدیم-م دییەوە، بۆی گێڕامەوە كە مەلا شوكور هات بۆ سوید، بەڵام من (واتە نەدیم) لە ئەستەمووڵ دیتنی یەشار كەمالم بۆ رێكخست، هەردووكیان ئەو دیدارەیان زۆر پێخۆشبوو، بەڵام بەداخەوە مەلا شوكور نەیپڕژا شتێك لەبارەی ئەو دیدارەوە بنووسێت).

بۆچوونێكی جیاواز لەبارەی (گۆران)
لە مێزگردێكدا كە شوكور مستەفا و مەسعود محەمەد تێیدا بەشدارن، مەلا شوكور، بۆچوونێكی جیاواز و سەیر لەسەر گۆران و نالی و سالم و مەحوی دەڵێت، كاتێك دەڵێت: (عەبدوڵڵا گۆران، نەهاتووە ئەو وشە و زاراوە سەیر و سەمەرانەی كە نالی و سالم و مەحوی و ئەوانە بەكاریان هێناوە، بەكار بێنێت كە زۆر مەرغوب بووە و عەرەبی و فارسی تێدایە، عەبدوڵڵا گۆران هاتووە وشەی ناسك و جوانی زمانی خەڵكی بەكارهێناوە و گوێشی نەداوەتە ئەوەی كە ئەوە زمانی لادێیانە. واتە لەم روانگەیەوە سەیری زمانی كوردی نەكردووە. ئەدەب و شیعری چاك ئەوەیە نوخبە بێت، ئەوەش بۆ خۆی رایەكە. هی وا هەبووە دانەبڕاوە، ئەمانەش كەمن، ئیواش هەیە دابڕانەكەی بە شێوەیەكە كە نە زمانی خۆی لە بیرماوە و نە مێژووی خۆی بەتەواوەتی دەزانێ‌ و نە دانیش بەوەدادەنێ‌ كە كورد بۆ خۆی هیچی هەبووە).
هەر لەو مێزگردەدا كە لە ژمارە (80)ی رۆڤار بڵاوكراوەتەوە، مەلا شوكور لە كۆتایی مێزگردەكە، كە وەكو دوا وتەی وایە، رێك و رەوان روو لە خەڵك دەكات و دەڵێت: (من هەر ئەوەندە دەڵێم، ئەو قسانەی ئێمە یان غەیری ئێمە، بە هەموو ئیحترامێكمەوە بۆ تەواوی خوتەباو مەلا و مامۆستایانی ئیسلام، كە هەزار و چوارسەد و قسور ساڵە خوتبە دەخوێننەوە بۆ موسڵمانان، ئینشائەڵڵا ئەو خوتبانە كاریان تێدەكا بۆ ئەوانەی نوێژیان لە پشتەوە دەكەن و گوێ‌ لە خوتبەكان دەگرن، بەڵام وا دەردەكەوێ‌ هێشتا هەر خەڵك پیاوخراپی دەكا، لەگەڵ ئەوەی هەموو جومعانیش دەچێتە نوێژی جومعە و گوێ‌ لە خوتبەش دەگرێ‌ و... ئینشائەڵڵا خەڵك تۆزێ‌ زیاتر گوێ‌ لە قسەكانی ئێمە دەگرێ‌ و واش نەزانن ئێمەش هەموو شتێكین، ئێمەش وەك مامۆستا مەسعود محەمەد گوتی وەكو ئەو خەڵكەین. من خۆم مامۆستام و حەز دەكەم رۆژ تا ئێوارە وەختم هەبوایە دەرسم بە مناڵی كورد گوتبایەوە).

بۆچوونی لەبارەی رەوشی رۆژنامەگەریی
مامۆستا شوكور مستەفا، كە لە تەمەنی 77 ساڵی و  لە 2003 كۆچی دوایی كردووە، هەر لەو یەك دوو ساڵەی كۆتایی ژیانیدا، كە ئەو كاتە رۆژنامەگەریی لە كوردستان گەیشتبووە لووتكە و جگە لە رۆژنامە و گۆڤارە حزبییەكان، چەندین رۆژنامە و گۆڤاری ئەهلییش لە كوردستان بە تایبەت لە سنووری سلێمانی و دەوروبەری دەردەچوو، لە ساڵی 2000 بەو لاوە، لە وەڵامی پرسیارێكدا كە ئاخۆ مامۆستا شوكور مستەفا پێیوایە دەسەڵاتی سیاسیی لە پێدانی ئازادی و بوونی ئازادیی، كە بەشێكی زۆر گەورەیە لە كاری رۆژنامەگەرییدا، كەموكوڕی هەیە؟ یان ئازادییەكی كەمی داوە یان هەر نەیداوە؟، پێش ئەوەی وەڵامەكە بداتەوە، مەلا شوكور دەڵێت من خۆم زۆر بە كاری رۆژنامەنووسییەوە خەریك نەكردووە، ئینجا لە وەڵامدا دەڵێت: (من پێموایە دەسەڵات ئازادییەكی زۆری داوە، بەڵام دەبێ‌ لێپرسینەوەی هەبێ‌، چونكە ئازادی ئەوە نییە من و تۆ بە ئارەزووی خۆمان چیمان ویست بیڵێین و چیمان ویست بیكەین. ئازادی واتا ئەنجامدانی ئەو كارانەی كە پێویستە ئەنجام بدرێن. بەس ئەمڕۆ لە دنیادا دەڵێن رۆژنامەنووسی بە هەموو بوارەكانی راگەیاندن، جاری وا هەیە دەسەڵاتی سیاسی ناچار دەكات لەسەر رێبازێك بڕوات، یان جاری وا هەیە راگەیاندن وادەكات هەندێ‌ لە دەوڵەتەكان هەڵوێستی نوێ‌ لەمەڕ شتێك وەربگرن و زۆرجاریش هەڵوێستی مرۆیی. هەروەها رایەك هەیە كە راگەیاندنی ئەمڕۆی دنیا بەشێوەی گشتی لە وروژاندنی بابەتەكاندا بە سەهوو ناچێ‌. كەواتە لەمڕۆی دنیادا هیچ سنورێك بۆ ئازادی رۆژنامەنووسی رەوا نییە، بە پێچەوانەی ئەو قسەی كەوا راگەیاندن تەعبیر لە رای دەوڵەتێك بكات. 
ئازادی شتێكە كە لەهەموو قۆناغێك و بوارێكدا پێویستە، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا دەبێ‌ پەرژینێكی هەبێت، دەبێ‌ كەسێك هەبێ‌ كە بزانێ‌ ئەو ئازادییە چۆن بەكاربهێنێت، چونكە هێشتا ئێمە فێرنەبووین ئازادی بەكاربهێنین و لە زۆر بواردا گرفتمان هەیە).

 

وتارەکانی نوسەر