یەكێك لە كتێبەكانی (22) جار، بە تیراژی (20) هەزار دانە چاپكراوە
عەلی ئەشرەف دەروێشیان، كوردێكی بێ غەل و غەشی ئەو كرماشانەی ئەودیوە، هەرچەندە من نە رەخنەگری چیرۆكم و نە لە تەكنیكی چیرۆك و رۆمانیش دەزانم، بەڵكو بابایەكی رۆژنامەنووسم، بەڵام خوێنەرێكی خراپیش نیم!، ئەوەندەی لێی تێگەیشتووم، زۆربەی چیرۆك و كورتە چیرۆكەكانی دەروێشیان، دەیەوێت گەورەیی (ژن) نیشانبدات، كە ئەو لە (دایك)ەوە وێنایان دەكات و هەروەك گەورەیی و پیرۆزیی باوك-یشی لەبیر نەكردووە، ئەمە جگە لەوەی كە گرێی چیرۆكەكانی خەمناك و ئازاراویین، بەڵام تا بڵێی سەرنجڕاكێشن و هەر لە بڕگەی یەكەمی چیرۆكەكەوە، سەرنجی خوێنەر بۆلای چیرۆكەكانی رادەكێشێت، ئەمە جگە لەو داهێنانە مەزنەی لەبواری ئەدەبی منداڵان كردوویەتی.
لەوانەیە، ئەوەندە بەس بێت كە بۆ منێك كە باسی چیرۆكەكانی بكەم، با ئەوەی تر بۆ رەخنەگران و ئەدیبەكان بێت، بەڵام ئەوەی من دەمەوێت باسی بكەم لە ژیان و دیوێكی دیکەی عەلی ئەشرەف دەروێشیان، سەرنج و بۆچوون و دیدار و قسەكانییەتی، كە دڵنیام كەم كەستان گوێتان لێبووە.
شاگردی تەنەكەچییەک بوو
دەروێشیان، بەهۆی خراپی باری دارایی خێزانەكەی، هەر لە تەمەنی شەش ساڵییەوە لە كرماشان بووە بە شاگردی تەنەكەچی!، باوكی ئەم زاتە، كە ناوی وەستا سەیفوڵڵا بووە، پیاوێكی نەخوێنەوار بووە و حەزی نەكردووە منداڵەكانی بخوێنن، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا زۆربەی شیعرەكانی باباتاهیر و حافزی لەبەر بووە و هەمیشە بۆ منداڵەكانی خوێندۆتەوە. داخەكەم، لەو سەردەمدا بەهۆی هەژاریی و نەبوونییەوە، ماڵی ئەم دەروێشیانە هەر ساڵەجو لەجگەڕەكێكی كرماشان كرێچی بوون. دواجار ئەگەرچی نەداریی، دەربەردەریی شارانیان دەكات، بەڵام عەلی ئەشرەف دەروێشیان، سووربووە لەسەر ئەوەی لە پاڵ كاركردن خوێندنەكەشی تەواو بكات و ببێتە نووسەر، بۆیە لە تەمەنی 24 ساڵیدا دەست بە نووسین دەكات لە رۆژنامەكانی ئەو سەردەمەی ئێران و دواجار لە ساڵی 1974 واتە لە تەمەنی 33 ساڵیدا كۆمەڵە چیرۆكێكی خۆی بەناوی (لەم هەرێمەدا) چاپ و بڵاودەكاتەوە كە رووداوە تراژیدییەكانی ژیانی خۆی و خێزانەكەی بە شێوەی واقیعی و فانتازی و لێزانانە دەكات بەو كۆمەڵە چیرۆكە و بڵاویدەكاتەوە و لەسەرتاسەری ئێران دەنگدانەوەی زۆری دەبێت، بەشێوەیەك ئەگەرچی یەكەم بەرهەمی دەروێشیان بووە، بەڵام بە تیژاری (20) هەزار دانە و بۆ (10) جار چاپ دەكرێتەوە و دەگاتە ترۆپكی یەكێك لە پڕفرۆشترین كتێبەكانی ئێران.
ئەم هەنگاوە سەركەوتووە، وا لە عەلی ئەشرەف دەروێشیان دەكات، زیاتر چالاك بێت لەبواری نووسین و ئەدەب، بەڵام ئەوەی چاوەڕواننەكراو بوو، لەو سەردەمەدا كە شا لەسەر حوكم بوو لە ئێران، كاتێك ئەم كۆمەڵەی چیرۆكەی زۆر دەفرۆشرێت و دەبێتە باسی مەجلیسەكانی ئێران، بۆیە بێ دوو دڵی دەزگای هەواڵگریی ساواك دەستگیری دەكەن و دەیخەنە زیندانەوە، سەرجەم نووسینەكانی لە رۆژنامە و گۆڤارەكان قەدەغە دەكرێت و مۆڵەتی چاپكردنی كتێبیشی پێنادرێت.
بەڵام ئازایی و بوێری دەروێشیان سنووری نییە، بۆیە بەچەندین ناوی خوازراو دەست بە نووسین دەكاتەوە و لە هیچ شتێك سڵ ناكاتەوە، تا دواتر رژێمی شا وازی لێدێنن، ئیتر دەست دەكاتەوە بە نووسین بەناوی خۆی و دوای كۆمەڵە چیرۆكی (لەم هەرێمەدا)، ئەمجارە كتێبێك بڵاودەكاتەوە بەناوی (سەمەد بە ئەبەدیت گەشت)، كە ئەویش دەنگدانەوەی زۆر دەبێت و (22) جار بە تیراژی (20) هەزار دانەیی چاپ و بڵاودەكرێتەوە.
ئەدەب و چیرۆکی منداڵان و مێردمنداڵانە
عەلی ئەشرەف دەروێشیان، لە بوارێكی دیکەی ئەدەبدا توانی ئەسپی خۆی بە خێرایی تەوا بدات، ئەویش ئەدەب و چیرۆكی منداڵان و مێردمنداڵانە، بۆیە كاتێك لە ناوەڕاستی حەفتاكانی سەدەی رابردوو، دوو كتێبی چاپكرد بەناوەكانی (هەوری رەشی هەزار چاو) و (گوڵ تەڵا و كڵاشەسوور)، هەردووكیان چیرۆك بوون بۆ منداڵان، ئەم دوو كتێبە وایان كرد ناوی عەلی ئەشرەف دەروێشان بكەوێتە سەرزاری خوێنەرانی ئێران كە لە ماوەیەكی كەمدا ئەم دوو كتێبە یەكی (16) جار بە تیراژی (20) هەزار بڵاوكرانەوە.
گەورەیی عەلی ئەشرەف دەروێشیان لەبواری نووسین و چیرۆك و منداڵان بەردەوام بوو، ئەوەبوو لە ساڵی 1988 بە یەكجار چەند كتێبێكی چاپكرد، لەوانە: فەرهەنگی زاراوەی كرماشانی، هەڵبژاردەیەك لە چیرۆكەكانی سەمەدی بیهرەنگی، بیرەوەرییەكانی سەفەر خان.
ئەم كتێبەی دواییان گفتوگۆیەكی عەلی ئەشرەف دەروێشیانە لەگەڵ سەفەرخان قەهرەمانیان، كە دیارە سەفەر خان بە كۆنترین زیندانی جیهان و یەكێك بووە لە لێپرسراوانی حزبی دیموكراتی ئازربایجان، كە بیرەوەرییەكانی سەفەرخان مێژوویەكی واقیعی زیندانەكانی ئێرانە، كە تا راپەڕین و شۆڕشی گەلانی ئێران لە ساڵی 1979 لەزیندان دەبێت و دواتر شۆڕشی ئیسلامی ئازادی دەكات.
ئاگاداری ئەدەبی کوردیی بووە
عەلی ئەشرەف دەروێشیان، تەواو ئاگاداری بواری ئەدەبی كوردیی بووە، ئەوەتا لە دیدارێكدا كە هاوڕێمان مەریوان هەڵەبجەیی لەگەڵی سازی كردووە، لەوەڵامی پرسیاری ئەوەی رای چییە لەسەر ئەدەبیاتی كوردیی بە گشتی، بەتایبەت لەبارەی چیرۆك و رۆمان، عەلی ئەشرەف دەروێشیان، دەڵێت: (بەدڵنیایی ئەدەبیاتی كوردیی نموونەی باشی هەیە و دەكرێ لە ریزی ئەدەبیاتی جیهاندا حسابی بۆ بكرێت، ئەگەر تەماشایەكی شیعری كوردیی بكەین، دەبینین (گۆران) چ داهێنەرانە تازەگەرییەكی باشی هێناوەتە ناو ئەدەبی كوردییەوە، هەروەها دەبینین شاعیرانی پێش ئەو و دوای ئەویش كاری زۆر چاكیان كردووە، هەر لە فایەق بێكەسەوە تاوەكو ئەحمەد هەردی و كاكەی فەلاح و كامەران موكری و محەمەد حسێن بەرزنجی، كە لەسەرەتاكانی سەدەی بیستەوە بەرهەمی زۆر تازە و سەركەوتووییان نووسیوە یان (ئەی رەقیب)ەكەی دڵدار).
لە شوێنێكی تری دیدارەكەدا، عەلی ئەشرەف دەروێشیان، راشكاوانە بۆچوونی خۆی لەبارەی چیرۆكنووس و ئەدیبان و داهێنەرانی كورد دەڵێت:
(لەبیرمان نەچێ، ئیبراهیم ئەحمەد یەكێك بووە لەو پێشڕەوانەی ئەدەبیاتی كوردی (ژانی گەل)ەكەی بۆ هەمیشە بە درەوشاوەیی دەمێنێتەوە لە ئەدەبیاتی كوردیدا و ئەم رۆمانەی ئیبراهیم ئەحمەد لەكاتی خۆیدا توانیوێتی كاریگەرییەكی چاكی هەبێت).
دیمانەکەی دەروێشیان لەگەڵ (کوردستان)
رۆژنامەی كوردستان، كە زمانحاڵی حزبی دیموكراتە، لە ژمارە (363)ی خۆیدا، كە لە 1382ی هەتاوی دەرچووە، دیدارێكی سەرنجڕاكێش لەگەڵ عەلی ئەشرەف دەروێشیان ساز دەكات، كە رۆژنامەكە لە پێشەكی دیدارەكە نووسیویەتی: (هەموومان عەلی ئەشرەفی دەروێشیان دەناسین، نووسەری كوردی خەڵكی كرماشان و فارسینووس. دەروێشیان چەندین دەیەیە بۆ خەڵك دەنووسێ و بۆ خەڵك دەژی، ناوبراو لە ریزی ئەو دەگمەن نووسەرانەیە كە سەربەخۆیی خۆی پاراستووە و سانسۆر و زیندان و راوەدوونان نەیتوانیوە ناوبراو لە خزمەت بە ئەدەبیاتێكی پێشڕەو و گەلی دوورخاتەوە).
لە بڕگەیەكی دیدارە سەرنجڕاكێشەكەیدا، لەوەڵامی پرسیاری ئەوەی ئاخۆ چ شتێك لە ژیاندا دەبێتە هۆی شادومانی و خۆشحاڵیی؟، عەلی ئەشرەف دەروێشیان دەڵێت: (لە هەر قوژبنێكی ئەم جیهانەدا، هەر چەشنە خەباتێكی چەوساوەكان دژی چەوسێنەران ئەنجام بدرێ ئەمن خۆشحاڵ دەكا. دڵگران دەبم لەوەی كتێبێك سانسۆر دەكرێ و كۆدەكرێتەوە و نووسەرێك دەخرێتە زیندان و خوێندكارێك زوڵمی لێدەكرێ، منداڵانی ئاوارەی سەر شەقام نیگەرانم دەكەن، كاتێك دەبینم لە میترۆ یان نێو ماشێنێكدا كەسێك خەریكی خوێندنەوەیە زۆر خۆشحاڵ دەبم).
دوا پرسیار كە رۆژنامەكە لێی دەكات، كەمێك سەیرە، كاتێك لێی دەپرسێت، پێت خۆشە لەسەر كێلی قەبرتان چ رستە یان وشەیەك بنووسرێ؟، لەوەڵامدا دەروێشیان دەڵێت: (هەزاران هەزار ئینسانی تێكۆشەر گیانیان لەدەستدا و گۆڕەكەشیان بێ سەروشوێنە، بەڵام ناوی ئەوان بۆ هەمیشە لە دڵی ئێمە و نەسڵەكانی داهاتوودا، لە مێژوویەكدا كە بەدەستی خەڵكی دەنووسرێ دەمێنێتەوە، كەواتە بوونی كێلی قەبر بۆ من هیچ گرنگ نییە، بەڵام ئەگەر ناچارم بكەی كە تەنانەت رستەیەكیش بنووسم ئەم رستەیە پێشنیاز دەكەم: لێرەدا یەكێك لە هاوبیران و هاوكارانی دوو كەس لە تێكۆشەرانی رێگای ئازادی ئەندێشە و رادەربڕین (محەمەد موختاری و محەمەد جەعفەر پوویەندە) سەری ناوەتەوە كە تا دوایین هەناسە ناوی ئەو دوانەی لەسەر زار بوو).
دواجار، عەلی ئەشرەف دەروێشیان لە 26/10/2017 لە شاری تاران بەهۆی نەخۆشی لە بۆرییەكانی هەناسەی كۆچی دوایی كرد و هەر لەوێش نێژرا و لەسەر كێلەكەشی هیچ نەنووسرا.
