لەم چەند ساڵەی دوایی لە زۆربەی زانكۆ و پەیمانگە و ناوەندە ئەكادیمییەكانی كوردستان، رۆڵ و پێگەی (ژن) زۆر زیادی كردووە، بەتایبەت لەو شوێنانەی كە پێی دەوترێت ناوەندی بڕیار یان ناوەندی بەڕێوەبردن، كە ئەمەش جێگای هەڵوەستە لەسەركردنە و لە هیچ زەمەن و زروفێكدا بە شێوەی ئێستا (ژن) لەو ناوەندانە بایەخی پێنەدراوە، یان نەیانتوانیوە بەمشێوە رۆڵیان هەبێت لە بەڕێوەبردن و ئیدارەدانی ئەم دامەزراوە گرنگەی كۆمەڵگا.
خۆشحاڵییەكەم، بەڵگەی ئەوەیە كە ژن هاوشانی پیاو لەو ناوەندانە هەوڵیداوە و پلەی زانستی و ئەكادیمییان بە دەستهێناوە و بە دەسەڵات و كۆمەڵگایان وتووە كە ئەوان هیچیان كەمتر نییە لە پیاوان، بەڵكو بە پێی ئەزموونی ئەو ناوەندە ئەكادیمیایانە، ئەو دامەزراوە و كۆلێژ و بەش و بەڕێوەبەرایەتی و سەنتەرانەی رەگەزی (ژن) بەڕێوەیان دەبات، بەڕێژەیەكی زۆر سەركەوتووتر بووە لەوەی پیاو بەڕێوەی بردووە، ئەمەش دەرخەری ئەوەیە كە جددییەت و دڵسۆزی لە كاردا لای ژن زیاترە.
تەنیا چەند ژنێک هەبوون
ئەگەر راگوزەرێك بكەینەوە بە رابردوودا، لە ناوەندە ئەكادیمییەكان و زانكۆییەكان، تەنها چەند ژنێكی كەم هەبوون لەو ناوەندانەدا، كە لە پەنجەی یەك دەست تێنەدەپەڕین، بۆ نموونە لە سلێمانی تەنها د. شوكرییە رەسوڵ و لە هەولێر تەنها د. كوردستان موكریانی هەبوون، كە بە ئێستاشەوە جێگای شانازیین بۆ هەمووان و تا ئێستاش مومارەسەی كاری ئەكادیمی خۆیان دەكەن، بەڵام لە ئێستادا رۆژانە لە سەرجەم زانكۆ و ناوەندە ئەكادیمییەكان، بە گشتی پلەی زانستی باڵا دەدرێت بە خانمان و ئەوەی جێگای دڵخۆشییە، لە هەموو لیژنەكانی گفتوگۆی نامەكانی خوێندنی باڵا، بەلایەنی كەم پسپۆڕێكی رەگەزی ژن-ی تێدایە، بۆیە جێگای خۆیەتی كە هەموو كۆمەڵگا، بەتایبەت ئەوانەی باوەڕیان بە یەكسانی و باڵانسی جێندەریی هەیە، شانازی بەوەوە بكەن كە پێگەی ژن رۆژ لە دوای رۆژ لە ناوەندە زانكۆییەكان، كە من ناوم ناوە كۆمەڵگەی ئەكادیمی لە زیادبووندایە و ئەمەش وایكردووە كە دەسەڵاتدارانی بوارەكە رۆڵی زیاتر بە ژن بدەن و ئەوانیش بەردەوام بن لەبەرزكردنەوەی پێگەی خۆیان.
بۆ گەشبینم؟
من بۆیە بەو رێژە باشەی بوونی رەگەزی ژن گەشبینم لە ناوەندە ئەكادیمییەكان لە هەرێمی كوردستان، چونكە لە هەندێك وڵات پێنەدانی رۆڵ بە ژنان لە سەركردایەتیكردن و بەڕێوەبردنی دامەزراوە ئەكادیمییەكان گرفتێكی گەورەیە، هەرچەندە لەوانەیە لای خۆشمان لە پلە باڵا وەزیفییەكان (ژن) كەم بێت، بەڵام لە ئاستی پلە ناوەندەكان و پلەكانی خوارەوە بۆ نموونە لە جێگری بەڕێوەبەری گشتی، بەڕێوەبەر، ل. بەش، ل. هۆبە...هتد رێژەیەكی باش ژن بەڕێوەیان بەرێت، بەڵام لەسەر ئاستی بۆ نموونە سەرۆكی زانكۆ و پەیمانگاكان، یاریدەدەری سەرۆك، راگر، پلەی بەڕێوەبەری گشتیی، رێژەی پیاو زۆر بەرچاوتر بێت، هەر بۆ نموونە لە زانكۆ حكومییەكانی كوردستان، پێشتر دوو (ژن) سەرۆكی زانكۆ بوون، كە یەكێكیان هی زانكۆی راپەڕین و ئەوەی تریشیان هی زانكۆی هەڵەبجە بوو، بەڵام چەند مانگێكە ئەوەی زانكۆی هەڵەبجەش لا دراوە، بەڵام ئەگەر بۆ ئێستاش نەبێت بۆ داهاتوویەكی نزیك، دڵنیام پێگەی ژن لەو ناوەندە ئەكادیمیایانە زۆر زیاتر و بەرزتر دەبێـتەوە، چونكە بە پێی ئەو ئامارەی من لە سەرچاوەیەكی زانكۆی سلێمانی دەستم كەوتووە، ئەگەر وەكو نموونە وەریبگرین، ئەوا لە ئێستا (49 بۆ 50) ژن پلەی پرۆفیسۆر-یان هەیە، كە ئەمەش دەخوازێت و دەبێتە ئەمری واقیع لە داهاتوودا كە پلە و پێگەی بەرزتر و باشتریان پێبدرێت و رێژەی بەشداریی ژن لەو پێگە باڵاكان بەرز بكاتەوە.
لە داهاتوودا زیاد دەکات
لێرەوە ئەگەر سەیری وڵاتێكی وەكو (مەغریب) بكەین، كە پێگەیەكی بەهێزی هەیە لەسەر ئاستی وڵاتانی عەرەبی و ئەفریقایی، یەكێك لەو كێشانەی هەیانە، پێنەدانی رۆڵی سەركردایەتیكردنە لە ناوەندە ئەكادیمییەكان بە ژنان، بۆیە كاتێك لە ساڵی 2020 دیدارێكی زانستییان لەو بارەیەوە سازكرد، بە پێی ئەنجامی ئەو توێژینەوانەی پێشكەشكرا لە دیدارەكە، رێژەی دەرچوونی خوێندكاران و هەروەها كەسانی پسپۆڕ و هەڵگرانی بڕوانامەی خوێندنی باڵا، رێژەی (ژن) زۆر زیاترە لە (پیاو)، كەچی تەنها 5 %ی پۆست و پلە ئیداریی و ئەكادیمییەكان بە ژن دراوە، ئەمەش بۆتە گرفتێكی گەورە بۆ وڵاتێك كە خۆی بە خۆی دەڵێت (ئەوروپای ئەفریقا) كەچی ئەمە حاڵی ناوەندە ئەكادیمییەكانێتی، لە كاتێكدا لە هەرێمی كوردستان هەرچەندە من بە داتای ورد لام نییە، بەڵام بە پێی بەدواداچوونەكانم، رێژەی بەشداری و پێدانی رۆڵ بە ژنان و پێگەی ژن لە ناوەندە ئەكادیمییەكاندا، نزیك دەبێتەوە لە 30 % (بەپلەی وەزیفی باڵا و ناوەند و ئاسایی) كە ئەمەش ژمارەیەكە جێگای دڵخۆشییە و قابیلی زیابوونە لە داهاتوودا.
* ئەم وتارە لەلایەن رێکخراوی خەڵک بۆ گەشەپێدانەوە پاڵپشتی دەکرێت.
* جێگری سەرنووسەری رۆژنامەی (کوردستانی نوێ)
