خالید گڕاوی
ئەمریكییەكان دەڵێن، ئەگەر بتەوێت شارەكانت قوڕاوی نەبن، پێویستە رێگاكانی ناو شار و شارۆچكە و گوندەكانی دەوروبەری قیرتاو بكەیت. لە ئەمریكا كاتێك دەتەوێت لەواشنتۆن ژیان بكەی، داهاتت كەمترە و باجەكانی سەرت زۆر زیاترە، بەڵام لە شارۆچكە دوورە دەستەكان، باجت كەمترە و داهات و كار بۆ گەنجان زۆر زیاترە.
لە كوردستان بەگشتی و لە هەولێر بەتایبەتی خەریكە زەوی كشتوكاڵی نەمێنێت، زەوییەكان سەوزن و پەرژین كراون و خەڵكی پێیان دەڵێن مەزرعە، كە لە راستییدا تەنها مەزرەعە نییە، چونكە هیچ بەرووبوومێكی كشتوكاڵیان لێناكرێت، هەمووان دەزانن ئەو مەزرەعانە بۆ چین و كێن ئەوانەی دروستیان دەكەن و بۆچی و چ مەبەستێك دروست دەكرێن.
لێرە سەرەڕای كەمی خزمەتگوزاری لە ناوەندی شار، بەڵام دەوروبەری هەولێر هەر وێرانە، بایەخدان بە خزمەتكردنی شارۆچكە و گوندەكانی دەوروبەری هەولێر زۆر گرنگە بۆ دروستكردن و گەشەپێدانی هاوسەنگ و چارەسەركردنی چەندین پرسی گرنگی كۆمەڵایەتی و ئابووری و ژینگەیی پڕ بایەخ، چونكە ناهاوسەنگی لە خزمەتگوزاریی دەبێتە هۆكاری نەبوونی سەرچاوە و دەرفەت لە گوندەكاندا، ئەمەش پاڵ بە خەڵكەوە دەنێت، بۆ رووكردنە شارەكان، لە ئەنجامدا دەبێتە هۆی قەرەباڵغی و بێكاری و گەشەی ناسروشتی لە شارەكاندا. وەبەرهێنان لە ناوچە گوندنشینەكان، دەتوانێت ئەم كۆچكردنە و فشارە لەسەر شارەكان كەم بكاتەوە.
زۆرجار گوند و قەزا لاوەكییەكان، خزمەتگوزارییە سەرەتاییەكانی وەك چاودێریی تەندروستی، پەروەردە، ئاوی پاك و خاوێنییان نییە. بە گەشەپێدانی گوندەكان دەستڕاگەیشتن بە دەرفەتەكان و كوالێتی ژیانێكی باشتر بۆ هەموو هاووڵاتیان مسۆگەر دەبێت.
گوندەكان بڕبڕەی پشتی كشتوكاڵن، ئەمەش بۆ ئاسایشی خۆراك زۆر گرنگە، باشتركردنی ژێرخانی گوندەكان، دابینكردنی سەرچاوەی ئاو بۆ دەشتی هەولێر و بەڕانەتی و وراتی كۆیە، لەرێگای راكێشانی جۆگەی دەستكرد لە زێی بچوك و زێی بادینان، سەرچاوەی تر، دەتوانێت بەرهەمهێنانی كشتوكاڵی و ئابووری گشتی هەرێمی كوردستان بەرز بكاتەوە.
ناوچە گوندنشینەكان دەوڵەمەندن بە میراتی كەلتوری و پراكتیزە نەریتییەكان، وەبەرهێنان لەم ناوچانەدا، یارمەتیدەرە بۆ پاراستنی ئەم بەهایانە، كە زۆرجار لە پرۆسەی شارنشینیدا لەدەست دەچن.
چڕبوونەوەی گەشەپێدان لە شارەكاندا، نایەكسانی ئابووری دروست دەكات، بەهێزكردنی گوند و ناحیەكان، گەشەی لامەركەزی بەرەوپێش دەبات، كە سوودی بۆ هەموو میللەت هەیە. پڕۆژەكانی گەشەپێدانی گوندەكان، وەك رێگاوبان و خوێندگا و پیشەسازی، هەلی كاری ناوخۆیی دروست دەكەن، كە هۆكارن بۆ كەمكردنەوەی هەژاری و باشتركردنی ئاستی ژیان لە ناوچە دواكەوتووەكاندا. زۆرێك لە گوندەكان سەرچاوەی بەكارنەهێنراویان هەیە، لەوانە بەهرەی مرۆیی و سەروەت و سامانی سروشتی، پێشكەشكردنی پشتگیریی لە بوارەكانی وەك پەروەردە، پیشەسازییە بچووكەكان و گەشتیاریی دەتوانێت ئەم توانایە ئازاد بكات.
زۆرێك لە ناوچە گوندنشینەكان بەدەست چاودێریی تەندروستی و قوتابخانە ناتەواوەكانەوە دەناڵێنن، چارەسەركردنی ئەم بۆشاییانە، گەشەپێدانی مرۆیی گشتی باشتر دەكات و جیاوازیی نێوان دانیشتوانی گوندنشین و شارەكان كەمدەكاتەوە.
ناوچە گوندنشینەكان دەوڵەمەندن بە میراتی كەلتوری و پراكتیزە نەریتییەكان، وەبەرهێنان لەم ناوچانەدا، یارمەتیدەرە بۆ پاراستنی ئەم بەهایانە، كە زۆرجار لە پرۆسەی شارنشینیدا لەدەست دەچن
وەبەرهێنان لە گوندەكاندا، دەتوانێت ببێتە هۆی ژیانێكی بەردەوامتر. زۆرجار ناوچە گوندنشینەكان شوێنپێی كاربۆنی كەمتریان هەیە، كە لەگەڵ ژینگەدا هاوئاهەنگن. پشتگوێخستنی ناوچە گوندنشینەكان، دەتوانێت ناڕەزایی دروست بكات و بۆشایی نێوان دانیشتوانی شار و گوندەكان فراوانتر بكات و ببێتە هۆی ناسەقامگیریی كۆمەڵایەتی و سیاسی. حكومەتەكان بە پاڵپشتیكردنی گوند و شارۆچەكانی دەوروبەر، دەتوانن داهاتوویەكی گشتگیرتر و بەردەوامتر دروست بكەن، لە كۆتاییدا سوودی بۆ هەموو میللەت دەبێت.
