چارەی مووچە بە هەڕەشە دەکرێت؟

لە سیاسەتدا، بەتایبەتی لە بەڕێوەبردنی وڵاتدا، زمانی دیپلۆماسیی تاکە رێگەی ژیرانەی سیاسییە.
دۆخی ئێمە وەک هەرێمی کوردستان، بەوپێیەی کە وڵاتێکی سەربەخۆ نین، جیاوازە لەگەڵ حوکمڕانیی وڵاتێکی سەربەخۆدا. ئێمە بەستراوینەتەوە بە ناوەندی عیراقەوە لەژێر ناوی فیدراڵیدا (هەرچەندە دوا نموونەی کارپێنەکردنی فیدراڵی لە ئیعتراف پێنەکردنی دەستەوەژاکەیە لەلایەن حکومەتی عیراقەوە، دەنا دەبوو لە دوا لووتکەی عەرەبیدا کە باسی عیراق دەکرا بووترابایە عیراقی فیدراڵی و لەبەردەم نوێنەری عیراقیشدا هەر وا بنووسرایە).  لەم حاڵەتەی ئێمەدا کە ناتوانین پەیوەندییە دەرەکییەکانمان سەربەخۆیانە بەڕێوەبەرین لەگەڵ دراوسێکانماندا (ئەگەر بیشیکەین ناهاوسەنگ دەبێت و دەکەوینە ژێر مەرجەوە)، بۆیە دەبێت خۆمان لەگەڵ بەغدا  بگونجێنین و لای ئەوان ببینە جێگەی متمانە و دۆست و هاووڵاتی نەک نەیار و وەک پێمان دەڵێن (پاشقول لێگری) ئەوان!
کێشەی نەناردنی مووچەی مووچەخۆرانی هەرێم، دەمێکە لە قەیراندایە، کۆکراوەی هۆکارەکانیش، بریتییە لە ناشەفافی لە مامەڵە و پێدانی زانیارییەکان، نەبوونی متمانە بە هۆکاری کەڵەکە بوونی ناڕاستییەکان و ئاشکرا بوونیان.
لەدوای بڕیاری ریفراندۆمەوە لە ساڵی 2017 وە تێکچوونێک لە پەیوەندیەکانمان لەگەڵ بەغدا هاتۆتە کایەوە، زوو زوو دەپسێ و گرێی دەدەینەوە، ئەمە راستییەکە و هەموو سیاسییەکانی ئەم هەرێمە دانی پیادا دەنێن، کەواتە هۆکار دەگەڕێتەوە بۆ ناڕاستیی هەنگاونانی سیاسیی لەو کاتەدا.
کێشەی مووچەش هەر لەوکاتەوە هەڵکشان و داکشان بە خۆیەوە دەبینێت، بەغدا تا ئێستا هەرێم بە نەدانی زانیاری راست و پێویست تۆمەتبار دەکات، هەرێمیش سوورە لەسەر ئەوەی کە بەغدا دەیەوێت ئەم بابەتە بە سیاسی بکات و کەی هەرێم بە دڵی ئەوان نەبوو، مووچە دوابخات تا خەڵک لە حکومەتی هەرێم بێزار ببن و زیاتر لێی دوورکەونەوە و خۆزگە بە بەغدا بخوازن.
راستتییەک هەیە، ئەویش هیچ کەسێک لەم سەردەمەدا ناتوانێت بێ داهات بژی، مەگەر لە سروشتێکی بەربڵاودا خۆی بە ماددە سروشتییەکان بژێنێت و پێویستی بە هیچ دەستکردێکی مرۆڤ نەبێت، کەواتە دەبێت خاوەنکار هەقی کرێکار بدات و ئەویش بتوانێت پێی بژی.
کۆمەڵگەی هەرێم هەر لە سەرەتاوە بە خراپی هاتووە و رێژەی مووچەخۆرانی سەر بە حکومەت زۆر زیاترە لە پێویست، ئەویش بەهۆی نەبوونی کەرتی تایبەت لە بواری پیشەسازی و کشتوکاڵ و تەندروستی و بیناسازی و زۆری تر لەو سەردەمەدا کە راپەڕین کراو دواتریش دوای نەمانی رژێمی بەعس.
تەنها شوێنێک کە هەرکەس رووی تێکردووە، حکومەت بووە کە دایبمەزرێنێت و گرێبەستی لەگەڵ بکات، بەمەش ئێستا بووەتە قورسایی بەسەر حکومەتەوە و ناتوانێت لێی دەربچێت، لەگەڵیشیدا ناشەفافی و گەندەڵی و زۆرێک لە نادروستییەکانی تر، وایکردووە وەرگرتنی مووچە موبارەک بایی بوێت لەیەکتر.
ئێستا کێشەکە روونە، هەڕەشەی ناوێت، خۆسوور کردنەوەی ناوێت، بەغدا دەڵێت ئەمە حساباتە و بە ژمارەیە نەک بە سەبەتە، بە گریمانە: بەغدا بە هەرێم دەڵێت ئەگەر پێویستتان بە هەزار دینارە بۆ مووچە و خۆتان 200 دینارتان لە خاڵە سنوورییەکانەوە دەست کەوتووە، ئەوا ئێمەش 800 دینارتان بۆ دەنێرین و ئێوەش تەواوی بکەن و مووچەکەی پێبدەن، لەسەر ئەمە دوو مانگ مووچە دوادەکەوێت و لەپڕ چارەسەرێکی رواڵەتی بۆ دەدۆزرێتەوە و مووچەکە دێت. 
جارێکی تر بە‌غدا دەڵێت ئەگەر ئێوە 1000 مووچەخۆرتان هەیە لە لیستی مانگی پێشوودا، خێرە ئەم مانگە بووە 1200، لەکاتێکدا کە دامەزراندنتان راگرتووە؟
هەرێمیش ئەگەر بەراستی پێیوایە بەغدا ئەمانە دەکاتە بیانووی نەناردنی مووچە، دەی با رێگەی یاسایی بگرێتەبەر و لە دادگای فیدراڵی سکاڵا تۆمار بکات، ئەوکات چۆن ئەو دادگایە پەرلەمانی هەرێمی سڕ کرد، ئاواش دەتوانێت چارەسەری کێشەی مووچە بکات، چونکە هەر بەراستی ئەمە کەمترین مافی خەڵکە کە بەرامبەر کارەکەی دەیدرێتێ، نە مرۆڤایەتی قبووڵ دەکات، نە یاسای کارکرن لەم وڵاتەدا. دواجار ئێمە چاوەڕوانی مووچەین لە بەغداوە بۆمان بێت، ئیتر ئەگەر نەینێرن، هەڕەشەی چی بکەین؟ ئایا بەو هەڕەشەیە ملکەچ دەبن؟ قبووڵی ناکەین چی دەکەین؟ 

شەرم نییە لە وڵاتێکی خاوەن نەوتدا، حاڵی مووچەخۆران بەم جۆرە بێت؟