لەژێر گوشاری شاراوەدا، ناچار دەکرێن

10:32 - 2025-07-13
موهەیمەن ئاغا
50 خوێندراوەتەوە

کۆچپێکردنی خەڵک لە غەززەوە بۆ چەند وڵاتێکی تر، لە دەرەوەی یاسا نێودەوڵەتییەکانە و دژی مرۆڤایەتییە و کارتێکی هەڕەشەیە بۆ سڕینەوەی ناسنامە

قسەکانی ناتانیاهۆ، تەنها چەواشەکاری زمان نەبوو لە کۆنگرە رۆژنامەوانییەکەیدا، بەڵکو بۆمبێکی تەوقیتکراو بوو کە بە وردی چێندراوە لە ناو زمانێکی نەرمدا کە دەڵێت: «ئێمە ئازادی دەدەین بە دانیشتوانی غەززە تا شارەکە جێبێڵن بۆ شوێنێک کە داهاتوویەکی باشتریان هەیە!»
بەڵام لە پشت ئەم قسانەوە، مەترسیدارترین پرۆژەکانی کۆچکردن لە مێژووی نوێدا دووبارە دەکرێتەوە، بە کۆپییەکی فێڵبازانە، نەک بە زەبری هێز. 
بڕیاری نێودەوڵەتی نییە بۆ هەڵوەشاندنەوە، بەڵکو تەنها نیشتمان دەکرێتەوە بە «هەڵبژاردنی تاکەکەسی» و مافی مێژوویی دەگۆڕدرێت بە کارتی گەشت.
ناتانیاهۆ بە وردی چی وت؟
لە سەردانی ئەم دواییەی بۆ کۆشکی سپی، ناتانیاهۆ بەڕوونی وتی: «ئێمە لەگەڵ ئەمریکا کاردەکەین بۆئەوەی فەلەستینییەکان بتوانن بڕۆن ئەگەر ئەوان دەیانەوێت، ئەمە پەیوەندیی بە ئازادیی هەڵبژاردنەوە هەیە.»
بەڵام ئەم بەیاننامەیە لە هیچەوە نەهاتووە. بەڵکو لە دوای پەلامارێکی سەربازیی توندوتیژەوەیە کە زۆربەی غەززەی وێرانکردووە و ژینگەیەکی مرۆیی بێ هیوای بەرهەمهێناوە کە ناتوانرێت لەوێ بمێنرێتەوە بەبێ ئەوەی «جێهێشتن» تاکە هەڵبژاردەی بەردەست بێت.

پاشخانی ئەم پرۆژە «نەرمە» چییە؟
پرۆژەی «کۆچی خۆویست» نوێ نییە، ئیسرائیل چەند ساڵە هەوڵدەدات کێشەی غەززە بۆ دەرەوەی سنوورەکانی هەناردە بکات. لە بەڵگەنامەکانی 2023 وە، تا پلانەکانی «سینای گەورە» و تا هاوکاریی هەواڵگریی لەگەڵ وڵاتانی ئەفریقی، ئامانج یەکە: بەتاڵکردنی غەززە لە دانیشتووانەکانی.
پشتگیریی ئاشکرای حکومەتی ئەمریکا، بەتایبەتی ترەمپ، لەگەڵ ئەم بۆچوونە نزیکن، لەڕێگەی پلانێکی گشتگیرەوە کە پێی دەوترێت «چاککردنەوەی غەززە» بە سەرمایەی کەنداو، بە بەرامبەر کردنەوەی دەرگاکانی کۆچ بۆ ئەوروپا یان ئەفریقا.
 دژایەتی ئیقلیمی و نێودەوڵەتی میسر و ئوردون بە ئاشکرا، هەر پێشوازییەکی غەززەییەکانیان رەتکردەوە. یەکێتیی ئەوروپا پێشنیازەکەی بە شێوەیەک لە شێوەکانی «کۆچبەرکردنی بەزۆری شاردراوە» ناساند

شیکردنەوەی ستراتیژی، بۆچی ئێستا؟
ئیسرائیل خۆی وەک رزگارکەری مرۆیی دەخاتە بازاڕەوە، دوای وێرانبوونی غەززە، حکومەتی ناتانیاهۆ هەوڵدەدات خۆی لە تۆمەتی تاوانەکان دەرباز بکات لەڕێگەی پێشکەشکردنی وتاری «ئازادی و شەرافەت»ەوە.
گۆڕانی کێشەی فەلەستینی لەگەڵ کەمبوونەوەی تێروانینی عەرەبی و نێودەوڵەتی بۆی، ئیسرائیل دەرفەتێک دەبینێت بۆ دووبارە دروستکردنەوەی دیمۆگرافی. 
تاقیکردنەوەی کاردانەوەکان کە ئیسرائیل چاودێریی دەکات، ئایا جیهان لە دژی ئەم پلانە رادەوەستێتەوە؟ یان وەک 
(نەکبەی 1948) تێپەڕی دەکات؟
سیناریۆکانی داهاتوو
نوێکردنەوەی غەززە لە ناوەوە پرۆژەیەکی نێودەوڵەتییە کە نوێکردنەوە بە چارەسەرە سیاسییەکان دەبەستێتەوە، بەڵام لای حکومەتی ناتانیاهۆ رەتکراوەتەوە
کۆچپێکردنی خەڵک لە غەززەوە بۆ چەند وڵاتێکی تر، لە دەرەوەی یاسا نێودەوڵەتییەکانە و دژی مرۆڤایەتییە و کارتێکی هەڕەشەیە بۆ سڕینەوەی  ناسنامە، ئەوەی ئەمڕۆ وەک «بژاردەی ئازاد» پێشکەش دەکرێت، تەنها تەڵەیەکی دیمۆگرافی شاردراوەیە کە ئامانجی لاوازکردنەوەی ناسنامەی جوگرافی و کەسایەتی فەلەستینییە. 
کەس نیشتمانەکەی ئارەزوومەندانە بەجێناهێڵێت کاتێک نیشتمان شوێنێکی ژیانە، بەڵام کاتێک خانووەکان دەبنە گۆڕ و نەخۆشخانەکان دەبنە کەلاوە و قوتابخانەکان دەبنە جەنگەڵ، ئەوا دەرچوون دەگۆڕدرێت لە بڕیارێکی تاکەکەسی بۆ پلانێکی داڕێژراو.
مێژوو فریو ناخوات، وەک چۆن یادەوەریی نەکبە، سڕینەوە نەبوو، سەرەڕای تێپەڕبوونی حەوت دەیە، هەر پلانێکی «کۆچبەرکردنی نەرم» تێناپەڕێت جگە لەسەر میراتی بەرەکانی و سەبری گەلێک کە فێری ئەوەی بووە چۆن پەنابەری بکاتە ناونیشانی شەرافەت.

وتارەکانی نوسەر