یاسین ئافتاو*
ئەوەی فیلمە مەزن و داهێنەرانەكەی سەكۆكە The Platform»ـی ئوڕوتیا گازتێلو گالدێ-ی دەرهێنەری ئیسپانیی بینیبێت؛ شتێك لە بیرۆكەی ناو تایتڵی نووسینەكەم تێدەگات و نزیك دەبێتەوە لەو بیرۆكەیەی هەنووكە دەمەوێت گوزارشتی لێبكەم.
لەو فیلمەدا كە ژانراكەی بە «دیستۆپیایەكی تۆقێنەری خەیاڵی زانستیی Dystopian Science Fiction-Horror » دەستنیشان كراوە، كۆمەڵگەی مرۆیی لەسەر شێوەی یەك لوولەكی چیمەنتۆیی قات قات وێنا كراوە، كە مرۆڤ هەتا لەسەرەوە بێت غەرقی ناز و نیعمەت و خۆشگوزەرانییەكی بێسنوورە و بە دابەزینی بۆ قاتەكانی خوارتر پلە بە پلە رووبەڕووی نەداریی و دەست تەنگییەكی هێندە قووڵ دەبێتەوە كە چیدی پارووە نانێكیشی دەست ناكەوێت برسێتییەكەی پێ بڕەوێنێتەوە، بۆیە دەبێتە شەڕی هەمووان دژی هەمووان و مرۆڤ دەبێتە گورگ بۆ گیانی مرۆڤی خوشك و برای، ئەوەی بە دۆخە هۆبزییەكە ناو دەبرێت.
یەكێك لە دەركەوتە هەرە مەترسییدارەكانی كۆمەڵگەی پاش پیشەسازیی، نەمانی هاوسەنگیی و پەڕگیرییە لە هەموو شتێكدا
جیاوازیی نێوان یۆتۆپیا و دیستۆپیا
ئەوانەی جیاوازیی نێوان یۆتۆپیا و دیستۆپیا دەزانن تێدەگەن، كە هەنووكە ئێمە لەناوجەرگەی چاخی دیستۆپیا و مۆتەكە و خەونە ناخۆشەكاندا دەژین، دوای ئەوەی كە فەیلەسووفان و كۆمەڵناسان و پەیامبەران مژدەی هاتنی سەردەمانێكی پڕ لە شادومانیی و ئاسوودەییان بە گوێدا دەداین، ئێستا وەكو پێشان ئاماژەم پێدا لە سەردەمی نوقڵانەی كۆتاییهاتنی دونیا و ژێرەوژووربوونیداین، كە هەنووكە وەكو جاران لەلایەن پەیامبەرانەوە لێ نادرێن، بەڵكو نوقڵانەلێدەرەكان لە دوو چاوگەوە دێن، زانست و هونەر.
لەپاڵ ئەو فیلمەی سەرەتا ئاماژەم پێ دا، فیلمی «جۆكەر: Jocker»ی دەرهێنەر تۆد فلیپس و نوواندنی خوان فینیكس-یش، بابەتەكەی لەسەر هەمان ڕەوتی فیلمی سەكۆكە پرسی جیاوازیی چینایەتییە، وەكو فیلمەكە بەرجەستەی دەكات؛ ژمارەیەكی كەم لە مرۆڤەكان لە ئاسمانی خۆشگوزەرانییدا باڵەفڕە دەكەن و زۆرینەیەكی وەكو ئارسەر فلێك-یش لە خەرەندی بێكەسیی و نەبوونیی و بێزلەخۆكردنەوەدا گەوزاون، هەر ئەمەشە دەبێتە هۆی ئەو هەموو ئاژاوە و پشێویی و توندوتیژییەی لە فیلمەكەدا دەیبینین، هەمان تێما لە فیلمی «ئەسینا: Athena»ـی رۆمەین گاڤراس-یشدا دەبینین. خۆ ئەگەر ئاماژە بە فیلم و زنجیرە دراماكان بدەین، لیستەكەمان زۆر درێژ دەبێتەوە.
كرۆكی ئەو فیلمانە سەرنجمان بۆ كێشەیەكی كۆمەڵایەتیی زۆر بنچینەیی رادەكێشن كە نەمانی ناوەندێتییە لە ژیانی ئەم سەردەمەماندا، كە پێشتر ئۆلریش بیك-ی كۆمەڵناس و فەیلەسووف؛ لەمیانەی كتێبە نایابەكەیەوە «كۆمەڵگەی ریسك(Risk Society) سەرنجمانی بۆ یەكێك لە دەركەوتە هەرە مەترسییدارەكانی كۆمەڵگەی پاش پیشەسازیی ڕاكێشاوە كە ئەویش نەمانی هاوسەنگیی و پەڕگیرییە لە هەموو شتێكدا.
ئەو پەڕگیرییەی ئۆڵریش بیك ئاماژەی پێ داوە بریتییە لە دەوڵەمەندییەكی لەڕادەبەدەر لەپاڵ هەژارییەكی كوشندەدا بە تەنیشت یەكەوە لە یەك كۆمەڵگە و هەسارەدا، پێشكەوتن و دەستڕاگەیشتنی زۆر بە هەموو ئامرازەكانی خۆشگوزەرانیی لەپاڵ دەستتەنگیی و نەبوونی لانیكەمی مەرجە هەرە بنەڕەتییەكانی ژیانێكی شەرەفمەندانە، ئەمە تەنانەت لە كەشوهەوا و دۆخە ژینگەیییەكەشدا جێكەوت بووە، لە زووقمەوە و بۆ گەرمای پڕووكێنەر، لە شەختەی زستانەوە بۆ دۆزەخی هاوین بێ ئەوەی بە بەهار و كەشە فێنك و دڵبزوێنەكەیدا تێپەڕین.
نەمانی ناوەندگەرێتیی
ناوەندگەرێتیی لە هیچ شتێكدا نەماوە، مرۆڤەكان وابەستەی هەر شتێك دەبن ئەوپەڕی دەگرن، لە دین و بێدینییەوە بیگرە هەتا دەگاتە سێكس، لە خوێندنەوەوە هەتا گەشت و سەیران، لە رقەوە بۆ خۆشەویستیی و لە پارەپەرستییەوە هەتا دەگاتە سیاسەت و... هتد.
لە دەروونناسییدا، جۆرێك لە خەمۆكیی هەیە كە بە خەمۆكیی دووجەمسەر «Bipolar disorder» ناسراوە، مرۆڤی تووشبوو بەو حاڵەتە لەنێوان دوو دۆخی تەواو دژبەیەكدا جۆلانێ دەكات: دڵتەنگیی و دڵخۆشیی، چالاكیی و خامۆشیی، گەشبینیی و رەشبینیی و... هتد، بە گوزارشتی یەكێك لە تووشبووانی ئەو حاڵەتە كە باسی دۆخی خۆی بۆ دەكردم، لە حاڵەتی خەمۆكییدا لە حەیبەتی خەم بیر لە خۆكوژیی دەكەیتەوە و لە دۆخە دژەكەشیدا حەز دەكەیت لە خۆشییدا بمریت، رێك وەكو حاڵەتی لەرزوتا و گۆرانییەكەی سەییدی مەزن: «هەی داد هەی بێداد دەردم تاوتاوە، ساتێك لەرزم هەس، ساتێكم یاوە».
نازانم گونجاوە یان منیش زێدەڕۆیی دەكەم، بەڵام دەكرێت بڵێێن مرۆڤایەتیی لەسەر ئاستی دەستەجەمعی تووشی دۆخێكی ئێجگار توندی دووجەمسەریی بووە و پێویستیی بە فەلسەفە و رێبازێكە بیگەڕێنێتەوە بۆ سەر شاڕێی هاوسەنگیی، پێویستیی بە پزیشك و چارەساز و حەكیمێكە لەو دەردە سامناكە دەربازیی بكات.
* ماستەر لە كۆمەڵناسی و مامۆستای زانكۆ
