سوریا بۆ وای لێهات؟
راپۆرتێکی شرۆڤەیی رۆژنامەی لۆمۆندی فەرەنسی، هۆکارەکانی سەرلەنوێ سەرهەڵدانەوەی شەڕو پێکدادانەکانی ئەم چەند رۆژەی رابردووی سوریا شیدەکاتەوە و بەگوێرەی راپۆرتەکە رژێمی ئەسەد لەم ساڵانەی دوای قۆناغی رابردووی جەنگ لە وڵاتەکەی، نەیتوانی لەگەڵ دونیای دەرەوەدا خۆی بگونجێنێت و هەڵبکات، بۆیە خۆی بە ئێران و روسیا و سوپایەکی شکستخواردووەوە بەستەوە، بەرەی سەربازیی ئیسرائیل لە هەریەک لە غەززە و لوبنانیش زەبرێکی کوشندەیان لە حزبوڵڵا وەشاند و بەو پێیەش هێزەکانی نزیک لە دیمەشق و تاران لە سوریادا لاوازبوون.
لەلایەکی دیکەوە هەرچی روسیاشە بەهۆی سەرقاڵبوونییەوە بە جەنگی ئۆکرانیاوە وەک پێشتر نەپڕژایە سەر سوریا و حکومەتی دیمەشقیش هیچ سازشێکی لەبەرامبەر هێزە ئۆپۆزسیۆنەکانی وڵاتەکەیدا نەکرد بۆ پاراستنی وڵاتەکەی و دەسەڵاتەکەشی، بۆیە گروپە چەکدارەکان ئەو هەموو پێشهاتە نوێیەیان وەک دەرفەت قۆستەوە دەستی خۆیان لێوەشاند.
بەرپابوونەوەی جەنگ و کۆتایی دەسەڵاتی ئەسەد
بەپێی رۆژنامەی تایمزی بەریتانی-ش ئەردۆغان لەبەر سێ هۆکاری سەرەکی لە بەرژەوەندیی وڵاتەکەی ئەو جەنگەی هەڵگیرساندەوە، یەکەم بۆ ئەوەی لە دەستی ئەو سێ ملیۆن پەنابەرە رزگاری ببێت و بیاننێرێتەوە، دووەم دەیەوێت ئیدارەی خۆسەریی کورد لە باکوور و خۆرهەڵاتی سوریا سەقامگیر نەبێت و سەرنەکەوێت لە گۆڕانکارییەکانی داهاتوودا و لەڕێی ئەو گروپانەوە گوشاریان بخاتەسەر، لەسەروو ئەوانەشەوە دەیەوێت بۆ جیهانی بسەلمێنێت کە لەناو هاوکێشەکاندا رۆڵی کاریگەری هەیە و پێشهاتەکانیش ئاماژە بەوە دەکەن.
خەمی تورکیا ئیدارەی کوردییە
کەناڵی تەلەفزیۆنی NTV ئەڵمانی لەپێگەی تایبەتی خۆی رایگەیاندووە: رەجەب تەیب ئەردۆغان بە راشکاویی داکۆکی لەو گروپانە دەکات و رۆژی هەینیش بۆ میدیاکان وتبووی کە هاوکاریان دەکات تا دەگەنە دیمەشق و رژێم دەڕوخێنن.
کەناڵەکە رایگەیاندووە بەو پێیە تورکیا ئەو کەیسە وەک کارتێک بەکار دەهێنێت، لەلایەک پێگەی خۆی لە دەوروبەری خۆی پێ قایم دەکات و لایەکی دیکەشەوە ئامانجی رووخاندنی ئیدارە دیفاکتۆ کوردییەکەیە لەو وڵاتە.
بەگوێرەی راپۆرتەکە مەترسیی ئەوەی هەبووە کە هەرکاتێک ئەسەد سازشی بۆ بکات و مەرجەکانی قبووڵ بکات، ئەوا جەنگ دەوەستێنێت، (بەڵام رووداوەکان بەو جۆرە کەوتنەوە کە ئەسەد نە سازشی بۆ ئۆپۆزسیۆن کرد و نە بۆ تورکیاش تا رووخان و دەستبەرداربوونی خۆی).
کۆتایی رژێمی ئەسەد
رۆژنامەی نیویۆرک تایمزی ئەمریکاییش ئاماژەی بەوە کردبوو کە ئەسەد و دۆستەکانی شکستیان هێنا و دەڵێت: ئێران درکی بەوە کردبوو کە ناتوانێت هیچ ئۆپەراسیۆنێک بۆ رزگارکردنی حکومەتەکەی ئەسەد بکات، بۆیە سەرباز و بەشێک لە دیپلۆماتکاران و خێزانەکانیانی گواستووەتەوە و ئەمریکاش پێش رووخانی ئەسەد داوای لە هاووڵاتیانی کردبوو سوریا بەجێبێڵن، هەروەک روسیاش جگە لەچەند گورزێکی ئاسمانی، هیچی تری بەرامبەر ئەو گروپە چەکدارانە نەکرد.
هەرچی ئیسرائیلیشە لەم دۆخە نوێیەی سوریادا سەرقاڵی بەهێزکردنی پێگەی سەربازیی خۆیەتی.
بەگوێرەی ئەو زانیارییانەش کە پێش رۆیشتنی ئەسەد نیویۆرک تایمز بڵاویکردبووەوە، ئەوە پێشبینی کراوبوو کە هەوڵە دیپلۆماسییەکان لە قەتەر دەتوانن بەشێوەی ئاشتییانە کۆتایی بە دەسەڵاتی بەشار ئەسەد بهێنرێت.
فەرەنساش بێ حکومەت و بودجە مایەوە
بەهۆی ئەوەی سەرۆک وەزیران بەبێ گەڕانەوە بۆ پەرلەمان بودجەی ساڵی ئایندەی پەسەندکرد، پەرلەمانی فەرەنسا متمانەی لە حکومەت وەرگرتەوە، بەمجۆرەش ئێستا قەیرانێکی گەورە لەو وڵاتە دروستبووە.
لەوبارەیەوە رۆژنامەی لۆڤیگارۆی فەرەنسی لەمیانی راپۆرتێکدا لەوبارەیەوە نووسیوێتی: «ئێستا وڵات بێ سەرۆک وەزیران و بێ بودجە و بێ دەسەڵاتە، حکومەتێکی کاربەڕیکەری لاواز کارەکان رایی دەکات». سەرۆک کۆمار لە هەموو کاتێک زیاتر گۆشەگیرە، بنکەی جەماوەریی لە نزمترین ئاستدایە و لەژێر گوشارێکی زۆردایە بۆئەوەی سەرۆک حکومەتێکی تر رابسپیرێت، تا لە یارییەکەدا بمێنێتەوە، بڕیار و راسپاردە و هەڵوێستەکانی لەژێر زوومی نێوەندە سیاسییەکاندایە، ئەوکات دەردەکەوێت کە ئاخۆ سەردەکەوێت یان نا؟
رەوشی کۆریای باشوور
دوای ئەوەی سەرۆکی کۆریای باشوور بە بیانووی پەیوەندیی ئۆپۆزسیۆن بە کۆریای باکوورەوە سەرپێچیی دەستووری کرد و باری نائارامیی راگەیاند و چەکداری ناردە پەرلەمان، بەمەش دەنگی ناڕەزایی بەرزبووەوە و خۆپیشاندان دەستیپێکرد، پەرلەمان کۆبووەوە و سەرۆکیان شەمەزارکرد.
دوای هەوڵێکی زۆر بۆ وەرگرتنەوەی متمانە لێی هەوڵەکە شکستیهێنا.
هەرلەوبارەیەوە رۆژنامەی «ئێل پایس»ی ئیسپانی نووسیوویەتی ئەو وڵاتە سیستمێکی دیموکراسی نیمچە خۆرئاوایی هەیە، هەرگیز لە سەرۆک قبووڵ ناکات بڕیاری لەوجۆرە بدات، بۆیە دەبێت سزا بدرێت و راشیگەیاندووە ئەو وڵاتە بەدەست زیادبوونی جەمسەرگیرییەوە لەکۆمەڵگەدا دەناڵێنێت.
دەشڵێت: پارتی دەسەڵاتدار لاوازە و وڵاتەکە دەیان کێشەی هەیە، هەمان کات چاوی جیهان لەسەر نیمچە دوورگەی کۆریایە، بۆیە ناڕەوایە دیموکراسی پیشێل بکرێت.
ئیرادەی دیموکراسی بەهێزە
رۆژنامەی بەڕازیلی «فۆلها دی ساو پاولۆ» نووسیوێتی: کۆریای باشوور ئێستا پەیوەستە بە داهێنانی تەکنۆلۆژی و پیشەسازیی بەهێزەوە، نە بە کودەتا و نە بە یاسای عورفی دەڕووخێت، گەڕاندنەوەی خێرای دامەزراوە رەسمییەکان ئەوە نیشان دەدات کە دیموکراسی لەوێ پتەو و خۆڕاگرە، سەروەریی یاسا لەتاقیکردنەوەکەدا سەرکەوتووبوو.
بورهان ئەمین ئامادەی دەکات
