راپۆرتی - ئازاد ئیبراهیم
دوای چەندین ساڵ لە دەستپێكی رووداوەكانی سوریا و باهۆزی ئەو رووداوانە لە ناوچە جیاجیاكاندا، بەڵام هێشتا سوریا بەدەست چەندین كێشەی گەورەوە دەناڵێنێت، ئەگەر سوریا بە جۆرێك لە جۆرەكان خاكەكەی لەبەردەم جەنگدا بێت، ئەوا ئەو پرسانەش كەم نین كە هێندەی جەنگ سوریای تووشی قەیران كردووە.
بەپێی ئەو راپۆرت و بەدواداچوونانەی بۆ ژیان و بارودۆخی پەنابەرانی وڵاتان دەكرێت، كێشەی ئاوارەكانی سوریا لە وڵاتانی جیهاندا هەموو ساڵێك دووبارە دەبێتەوە و تا ئێستا ئەوەی پێویستە لە پێداویستی زستان، بۆیان دابین نەكراوە.
كێشەی ئاوارەکانی سوریا
بەپێی ئەو راپۆرتانەی كە بۆ تەمەنی ئەو كەسانە كراوە كە لە كەمپی ئاوارەكانی سوریادا نیشتەجێن، زۆرترین قوربانی ناو كەمپەكان منداڵ بوون. پشتبەست بە راپۆرتێكی رێكخراوی «كیێر»ی نێودەوڵەتی كە تایبەتە بە هاوكارییە بەپەلەكان بۆ ئاوارەكان، لە كەمپەكانی سوریادا چەندین منداڵ بەهۆی گەرمكەرەوەوە گیانیان لەدەستداوە لە كەمپەكانی نزیك لە حەلەب. هەر بەپێی بۆچوونەكانی «جولیان فیلدویك» سەرۆكی رێكخراوەكە: ئاوارەكانی سوریا لە لوبنان و ئوردن لە خراپترین بارودۆخی ژیاندان.
سوریا سەرەڕای بارگرانییە ناوخۆییەکانی، ئێستا بارگرانی ناردنەوەی ئاوارەكانیشی هاتۆتەسەر. لوبنان بە بیانووی قورسیی دۆخی ژیانی ئاوارە سورییەكانەوە لە وڵاتەكەیدا، بڕیاریداوە ژمارەیەكی زۆری هاووڵاتیانی سوریا لە خاكی خۆیەوە بنێرێتەوە بۆ سوریا، ئەمەش بەشێوەیەكی پلەبەندی و نەخشەیەكی داڕێژراو.
دیانا سەمعان جێگری بەڕێوەبەری نووسینگەی رێكخراوی لێبوردنی نێودەڵەتی بۆ خۆرهەڵاتی ناوەڕاست و باكووری ئەفریقا داوای لە لوبنان كردووە كە ناردنەوەی بەزۆری ئاوارەكانی سوریا رابگرێت، چونكە لەكاتی ناردنەوەیاندا تووشی چەندین پێشێلكاریی و ناڕەحەتی دەبنەوە، بەهۆی ئەو ژمارە زۆرەی پەنابەری سوریاوە لەو وڵاتەدا كە نزیكەی یەك ملیۆن و 800 هەزار کەسن. بەپێی ئەو پلانەش كە حكومەتی لوبنان دایڕشتووە، مانگانە 15 هەزار لەو هاووڵاتییە سوریانە دەنێرێتەوە،
حكومەتی لوبنان رایگەیاندووە كە ئەگەر لەگەڵ دیمەشقدا بگەنە رێكەوتن، ئەوا 600 هەزار هاووڵاتی سوریا دەنێرنەوە وڵاتەكەی خۆیان.
جەنگی ناوخۆیی
دوای نزیكەی 11 ساڵ لە دەستپێكی جەنگ لە سوریا، خاكی سوریا پانتاییەكە بۆ جەنگی زۆرێك لە هێزە چەکدارە توندڕەوەكان. لە ناوەراستی ئەم مانگەدا و لە رۆژئاوای كوردستان و باكووری سوریا گروپە چەكدارەكانی نزیك لە دەوڵەتی توركیا دوای چەندین رۆژ لە پێكدادان و جەنگ، رێكەوتنێكیان راگەیاند، لای خۆشییەوە روانگەی سوریا بۆ مافی مرۆڤ لە سوریا رایگەیاندووە لە شەڕو ئاڵۆزییەكانی نێوان گروپی تەحریر شام و فەیلەقی سێیەم، 19 کەس كوژراون، ئەم شەڕو ئاڵۆزییانە ناوچەی حەلەبی لە باكووری سوریا گرتۆتەوە و ئێستا ژمارەیەكی زۆری گوند و شارۆچكەکان لەژێردەستی گروپی تەحریر شامدایە.
سایتی كەناڵی BBCعەرەبی-ش لە راپۆرتێكیدا بە ناونیشانی «جەنگی سوریا بۆچی بەردەوامە؟» نووسیوێتی: «سەرەتای جەنگی سوریا بۆ زۆریی بێكاری و گەندەڵی و نەبوونی ئازادی و ئازادیی سیاسی دەگەڕێتەوە، بەڵام بەهۆی هەڵگرتنی چەك لەلایەن ئۆپۆزسیۆنی ئەو وڵاتەوە بۆ بەرگریی لە خۆیان، وایكرد جەنگەكە فراوانتر ببێت و بەردەوامی هەبێت.
هاوكات نەتەوە یەكگرتووەكانیش لە مانگی 9/2022دا هۆشیاریی داوە لە بەرزبوونەوەی ململانێ خوێناوییەكان لە سەرتاسەری خاكی سوریادا، ئەمەش بەبۆنەی بوونی چەندین بەرەی جەنگی جیاواز لەسەر خاكی سوریا.
جەمسەربەندی لەسەر خاكی سوریا
جەمسەرە سیاسییەكان و زلهێزەكانی جیهان، تائێستا خاكی سوریا وەك پانتاییەكی سیاسی بۆ یەكلاكردنەوەی هێز و هەژموونی خۆیان بەكاردەهێنن و بەرگریی لە بەرژەوەندییەكانی خۆیان دەكەن.
بەشێک لە وڵاتانی ئیقلیمی و جیهان، بەدوای جێگیركردنی بەرژەوەندییەكانیانەوەن لە سوریادا، هاوكات وەك دەستشكاندنەوەیەكی سیاسیش لەبەرامبەر یەكتردا وەستاون.
