ئاری مەحمود قەرەداغی*
59 -ه مین کۆنفرانسی ئاسایشی میونشن لە 17 تا 19ی شوباتی 2023 لە هۆتێل بایریشەر هۆف لە شاری میونشن بەڕێوەچوو. کۆنفراسی ئاسایشی میونشن جارێکی دیکە وەک سەکۆیەکی ناوازە بۆ مشتومڕەکانی ئاستی باڵا لەسەر گەورەترین تەحەدیاتی سیاسەتی دەرەوە و ئەمنی سەردەمی ئەوان کار دەکات. نزیکەی ساڵێک دوای دەستپێکردنی جەنگی روسیا و ئۆکرانیا، 2023 دەرفەتێک دەڕەخسێنێت بۆ وەرگرتنی یەکگرتوویی لەناو هاوپەیمانی ناتۆ و پابەندبوونی سیاسی بە نەزمی نێودەوڵەتی لەسەر بنەمای یاساکان.
لە ژێر سەرۆکایەتی نوێ، باڵیۆز کریستۆف هیوسگن، کۆنفرانسی ئاسایشی میونشن 2023 وەک هەمیشە پێشوازی لە ژمارەیەکی زۆر لە بڕیاردەر و پسپۆڕانی پلە باڵای نێودەوڵەتی دەکات، لەوانە: سەرۆکی دەوڵەت و حکومەت، وەزیر و دەنگی جۆراوجۆر لە رێکخراوە نێودەوڵەتییەکان، کۆمەڵگەی مەدەنی، کەرتی تایبەت و میدیاکان.
ساڵی یەکەم دوای خاڵی وەرچەرخان
جەنگی روسیا و ئۆکرانیا کە تەنها چەند رۆژێک دوای کۆنفرانسی ئاسایشی میونشن لە ساڵی 2022 دەستی پێکرد، «خاڵێکی وەرچەرخان» بوو، نەک لەم دوو وڵاتە بەڵکو قەیرانەکانی لە ناوچەکانی دیکەی جیهان زیاتر کردووە. دوای ساڵێک لە دەستپێکردنی ئەم جەنگە جیهان چۆنە؟ ئایا جەنگ پێشبینی جیهانێکی توندوتیژترە، کە بێ سزای زاڵە و یاسای بەهێزترینەکان زاڵە؟ یان ئایا جەنگ دەتوانێت ببێتە کاتالیستێک بۆ گەڕانەوەی جیهان بۆ نەزمی نێودەوڵەتی لەسەر بنەمای یاسا؟ ئەمانە و پرسیارەکانی تر لە ناوەندی گفتوگۆکان لە میونشن دەبن.
جگە لە بەرنامەی سەرەکی کۆنفرانسەکە، ئەگەری سازدانی بۆنەیەکی لاوەکی رەسمی لە چوارچێوەی کۆنفرانسی سەرەکیشدا هەیە. لە ژمارەیەکی زۆری داواکارییەکانی وەرگیراو، MSC باشترین تێکەڵەی بابەت و وتاردەر و فۆرماتەکان پێکەوە کۆدەکاتەوە بە مەبەستی تەواوکردنی بەرنامەی سەرتاسەری کۆنفرانسی.
حوکمڕانی میونشن وەک بنەمایەکی بنەڕەتی گفتوگۆ
وەک لە شەش دەیەی رابردوودا، تەواوی کۆنفڕانسەکە و هەموو پێکهاتەکانی بەپێی یاسای میونشن بەڕێوە دەبرێن:. بەشدارییکردن و کارلێککردن لەگەڵ یەکتردا:، وتار مەدەن یان یەکتر پشتگوێ مەخەن، جا لە سەر شانۆ بێت یان لە دەرەوەی شانۆ، ئێمە هانی میوانەکانمان دەدەین کە کارلێک بکەن و لە یەکتر فێربن. چاوەڕوانین هەموو بەشداربووان و وتاردەرانمان رێگە بە پرسیار بدەن و کارلێک لەگەڵ ئامادەبووان بکەن لە ئاستی چاودا.
کۆنفرانسی ئاسایشی میونشن، پابەندە بە فرەچەشنی و بەردەوامیی بە هەموو شێوەیەک و ئامادەیە لە بەرامبەر ئامانجە زۆر گەورەکانیدا بپێورێت، جا کاستی وتاردەران بێت کە لەگەڵ رەگەزدا بگونجێت یان دەنگەکانی باشووری جیهان لەخۆبگرێت.
دەربارەی کۆنفرانسی ئاسایشی میونشن
کۆنفرانسی ئاسایشی میونشن کۆڕبەندی پێشەنگی جیهانە بۆ گفتوگۆکردن لەسەر سیاسەتی ئاسایشی نێودەوڵەتی. سەکۆیەکە بۆ دەستپێشخەریی و رێبازە دیپلۆماسییەکان بۆ روبەڕوبوونەوەی مەترسیدارترین هەڕەشە ئەمنییەکانی جیهان دابین دەکات.
ئامانجیان
هەوڵدەدات متمانە بەرەوپێش ببات و بەشداری بکات لە چارەسەرکردنی ئاشتیانەی ململانێکان لە رێگەی ئاسانکاریکردنی گفتوگۆی بەردەوام و کۆکراوە و لە هەمانکاتدا ناڕەسمی لەناو کۆمەڵگەی ئاسایشی نێودەوڵەتیدا. ئەمڕۆ کۆنفرانسی ئاسایشی میونشن کۆڕبەندی پێشەنگی جیهانە بۆ مشتومڕ لەسەر سیاسەتی ئاسایشی نێودەوڵەتی. کۆنفرانسی ئاسایشی میونشن کۆنفرانسەکانی وەک «بازاڕێکی سەربەخۆی بیرۆکەکان» دەبینێت کە پێشنیاز و چارەسەرەکان تێیدا پەرەپێدەدرێن و بۆچوونەکان ئاڵوگۆڕ دەکرێن. سەکۆیەک بۆ دەستپێشخەریی و رێبازە دیپلۆماسییە رەسمی و نارەسمییەکان بۆ روبەڕوبوونەوەی مەترسییە ئەمنییەکانی جیهان دابین دەکات.
کۆنفرانسی ئاسایشی میونشن شوێنێکی تایبەت دەدات بە روبەڕوبوونەوەی نارەسمی نێوان بەرپرسان بۆ بەرەوپێشبردنی ئاشتی لە رێگەی گفتوگۆوە، ئەمەش هاوتەریب لەگەڵ دروشمی رەسەنی خۆی. جگە لە کۆنفرانسی سەرەکی ساڵانە، کۆنفرانسی ئاسایشی میونشن بە بەردەوامی میوانداری بۆنە بەرزەکان دەکات لەسەر بابەت و ناوچە تایبەتەکان، هەروەها راپۆرتی ئاسایشی میونشن بڵاودەکاتەوە، کە ساڵانە کۆمپاندیۆمێکە لە پەیوەندیدارترین ژمارەکان، نەخشە و شیکارییەکان لەسەر ئاستەنگە سەرەکییە ئەمنییەکانی نێودەوڵەتی.
ئامادەبووان
لە میانی کۆنفرانسی سەرەکی کۆنفرانسی ئاسایشی میونشن لە مانگی شوباتدا، زیاتر لە 450 بڕیاردەری ئاستی باڵا و سەرکردەی بۆچوونی دیار لە سەرانسەری جیهان کۆکراوەتەوە، لەنێویاندا سەرۆکی دەوڵەتان، وەزیرەکان، سەرکردەکانی رێکخراوە نێودەوڵەتییەکان و رێکخراوە ناحکومییەکان، هەروەها سەرکردەکانی بازرگانی، میدیا ، توێژینەوە و کۆمەڵگەی مەدەنی. بە قەناعەت بە پێویستی مشتومڕی گشتی بەردەوام و ئاگادار لەسەر چەمکێکی فراوانی ئاسایش، کۆنفرانسی ئاسایشی میونشن هەوڵدەدات خەڵکێکی زۆر لە مشتومڕەکانیدا بەشدار بکات. زۆربەی دیبەیتەکانیان پەخش دەکرێن و ئەنجامی رووداوەکان لە رێگەی راپۆرت و چاوپێکەوتن و سۆشیال میدیاوە ئاشکرا دەکرێن.
کۆنفرانسی ئاسایشی میونشن رەگوریشەی ترانزاتلانتیک و ئەوروپی هەیە، بەڵام چالاکییەکانمان رەنگدانەوەی جیهانێکی جیهانگیریشە. هەوڵدەدات بۆ زیادکردنی هەمەجۆریی جوگرافیای خۆی و گەیشتن بە هەموو لایەنە پەیوەندییدارەکان. ئامانجی کۆنفرانسی ئاسایشی میونشن گفتوگۆکردنە لەسەر گرنگترین ئاستەنگە ئەمنییەکان. بەڵام سەرنجی بۆ ئەو پرسانەش رادەکێشێت کە رەنگە هێشتا لە کارنامەی کۆمەڵگەی ئاسایشی نێودەوڵەتیدا بەرز نەبن. نوێنەرایەتی چەمکێکی گشتگیری ئاسایش دەکات کە نەک تەنها پرسە تەقلیدییەکانی ئاسایشی نیشتمانی و نێودەوڵەتی لەخۆدەگرێت، بەڵکو لەنێو شتەکانی تردا رەهەندە ئابووری، ئیکۆلۆژی و مرۆییەکانی ئاسایشیش دەگرێتەوە.
مێژووی کۆنفرانسی ئاسایشی میونشن
لە ماوەی زیاتر لە پەنجا ساڵدا، کۆنفرانسی ئاسایشی میونشن بەردەوام پەرەی سەندووە. میونشن شوێنی کۆبوونەوەی سەربەخۆی سیاسەتمەداران و شارەزایان بوو، ئێستاش هەرواش دەمێنێتەوە، لەوێدا دەتوانن بە ئاشکرا و بنیاتنەرانە بیروڕا لەسەر گرنگترین پرسەکانی ئێستا و داهاتووی سیاسەتی ئاسایشی نێودەوڵەتی ئاڵوگۆڕ بکەن.
لەوەتەی لە پاییزی ساڵی 1963 دامەزراوە، کۆنفرانسی ئاسایشی میونشن (MSC) لە زۆر رووەوە گۆڕانکاری بەسەردا هاتووە ، نەک تەنها لە رووی ناوەکەیەوە. بەڵام لە هەندێک رووەوە بە تەواوی وەک خۆی ماوەتەوە. بیرۆکەی پشتی یەکەمین کۆنفرانسە، کە ئەوکات هێشتا لەژێر ناوی «کۆبوونەوەی نێودەوڵەتی وێرکوندە» بەڕێوە دەچوو، تا ئەمڕۆش کاریگەرە. میونشن شوێنی کۆبوونەوەی سەربەخۆی سیاسەتمەداران و پسپۆڕان بوو، ئێستاش هەرواش دەمێنێتەوە، لەوێدا دەتوانن بە ئاشکرا کۆببنەوە و ئاڵوگۆڕی بنیاتنەرانە بکەن لەسەر گرنگترین پرسەکانی ئێستا و داهاتووی سیاسەتی ئاسایشی نێودەوڵەتی.
دەیەی یەکەم
لە چەند دەیەی یەکەمدا، ئامادەبووانی کۆنفرانسی لە وڵاتانی کەمتر لە ئەمڕۆوە هاتبوون و ئەوەش بە مەبەست بوو. لەوکاتەدا گروپی بەشداربووان زۆر بچووک بوون، تەنیا لە دەوروبەری چەند دەیان کەسدا بوون. هەرچەندە لە سەرەتاوە وەک کۆنفرانسی نێودەوڵەتی پلانی «Wehrkunde» دانرابوو، بەڵام کۆنفرانسەکە بە پلەی یەکەم شوێنێک بوو کە بەشداربووانی ئەڵمانی دەیانتوانی هاوکارەکانیان لە گرنگترین هاوپەیمانەکان، لە ئەمریکا و لە وڵاتانی ئەندامی دیکەی ناتۆوە کۆببنەوە. هەر لەبەر ئەوەشە کە زۆرجار بە کۆنفڕانسەکە دەگوترا «یەکگرتنەوەی خێزانی ترانس ئەتڵەسی». جێگەی سەرنجی گفتوگۆکان لە میونشن سیاسەتی خۆرئاوا بوو لە کاتی جەنگی سارددا. وەک ئەمڕۆش ئەم مشتومڕانە لە نێو هاوپەیمانەکاندا مشتومڕیان لەسەر بوو، هەندێکجاریش گەرم بوون.
کۆتایی هاتنی جەنگی سارد
دوای کۆتایی هاتنی جەنگی سارد، ئیڤاڵد ڤۆن کلیست، دامەزرێنەری کۆنفرانسەکە و جێنشینی وەک سەرۆک، هۆرست تێلتشیک، زیاتر پەرەیان بە سیما ناوازەی ئەم بەریەککەوتنە لە دەریای ئەتڵەسی دا. بەڵام بڕیاریان دا بەشداربووانی ئەو وڵاتانە بانگهێشت بکەن کە پێشتر سەر بە جیهانی خۆرئاوا نەبوون. ئەوان لە سەر مێزی دیبەیتەکە شوێنیان بە میوانانی وڵاتانی ئەوروپای ناوەڕاست و خۆرهەڵات و فیدراسیۆنی روسیا دا. وەک ناتۆ، کۆنفرانسەکە دەبوو لە دەرەوەی سنووری «لایەنێک»ی جەنگی سارد گەشە بکات ئەگەر بیەوێت پەیوەندیدار بمێنێتەوە.
ئەمڕۆ کۆنفرانسی ئاسایشی میونشن
بەدرێژایی ساڵان، لەگەڵ زیادبوونی ژمارە و جۆری ئەکتەرەکانی سەر گۆڕەپانی ئاسایشی نێودەوڵەتی، بینەرانی کۆنفرانسیش بە هەمانشێوە زیادیان کردووە. لە هەمانکاتدا دڵی کۆنفرانسەکە هەمیشە لە دەرەوەی ئەتڵەسی دەمێنێتەوە. ئەمڕۆ پێشوازی لە بەشداربووانی ئاست بەرز دەکات لە وڵاتانی گرنگ وەک چین و بەرازیل و هیندستان. جگە لەوەش، لە ساڵانی رابردوودا، لە ئەنجامی شۆڕشە عەرەبییەکان و گفتوگۆکان سەبارەت بە دۆسێ ئەتۆمییەکانی ئێران، کەسایەتییە پێشەنگەکانی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست هاتوونەتە میونشن، کە نەک هەر بنەمایەکی بۆ گفتوگۆی مشتومڕاوی رەخساند، بەڵکو دەرفەتی دیالۆگی زیاتری لەسەر پۆدیۆم و لە پەراوێزی کۆنفرانسەکەدا.
مەیدانی ئەمڕۆی بەشداربووان نەک هەر لە رووی جوگرافییەوە پەرشوبڵاوترە، بەڵکو تێگەیشتنێکی فراوانتر لە ئاسایشیش رەنگدەداتەوە. کاتێک بەشداربووان لە هۆتێل بایریشەر هۆف کۆدەبنەوە، هێشتا ژەنەڕاڵەکان دەبینن و ئەوە راستە، بەڵام بەڕێوەبەرانی جێبەجێکار و چالاکوانانی مافی مرۆڤ و ژینگەپارێز و سەرکردەکانی دیکەی کۆمەڵگەی مەدەنی جیهانیش دەبینن.
ئەوەی کە کۆنفرانسەکە لە ماوەی دەیان ساڵدا بەردەوام بووە لە گەشەکردن و ناوبانگێکی نایابی پاراستووە، بەڵگەی کار و کەسایەتییە ناوازەکەی دامەزرێنەر ئیڤاڵد ڤۆن کلایستە کە بەداخەوە لە مانگی ئازاری 2013 کۆچی دوایی کرد. جەنگی سارد، ئەو ململانێیەی کە ساڵانێکی زۆر کۆنفرانسی لە قاڵب دا، رەنگە زۆر لە دواوە بێت. بەڵام ئەوە بەو مانایە نییە کە کۆنفرانسی ئاسایشی میونشن پاساوی نەماوە. بە پێچەوانەوە، بە تایبەتی لە سەردەمێکدا کە کردەوەی نێودەوڵەتی بە گشتی و ئاسایشی نێودەوڵەتی بە تایبەتی زیاتر و ئاڵۆزتر و قورستر دەبێت بۆ تێگەیشتن و هاوبەشەکانی ترانزاتلانتیک، ناچارن شان بە شان بوەستن و هەروەها ناچارن تەوقە لەگەڵ هاوبەشە نوێیەکان بکەن.
* سویسرا ، زویرخ
سەرچاوەکان: www .securityconference.org
