ئەلیف شەفەق: نووسەرێكی كۆچەریم

جەواد حەیدەری 

كتێبی «گفتوگۆ لەگەڵ ئەلیف شەفەق دا» چەندین وتووێژی رۆژنامەوانی و كەلتورییە لەگەڵ ئەلیف شەفەق نووسەری بە رەچەڵەك تورك و دانیشتووی بەریتانیا كراوە، تێیدا نووسەر باس لە ژیان و منداڵی، چیرۆك، ژن، مافەكانی مرۆڤ، سۆفیگەری، عەشق، رۆمان، نووسەر و چەند پرسێكی دیكە دەكات. بە راشكاوی را و بۆچوون و تێبینی و سەرنجی خۆی دەخاتەڕوو. كتێبەكە عەزیز رەئوف لە ئینگلیزییەوە وەریگێڕاوە بۆ كوردی و دلاوەر قەرەداغی پێشەكی بۆ نووسیوە.

بەدوای پرسیارەوەم نەك وەڵام 
ئەلیف شەفەق بە پێچەوانەی زۆر نووسەر و رۆماننووسی دیكە باس لەوە دەكات لە نووسینەكانیدا بە تایبەتی لە رۆمانەكانیدا قەت نەیویستووە خەڵك فێری شت بكات، بەڵكو هەوڵی داوە پرسیار بوروژێنێت و خوێنەر خۆی بڕیار بدات هەر بۆیە دەڵێت: 
«لە رۆمانەكانمدا هەوڵی ئەوەم نەداوە پەیامێك بە خەڵك بگەیەنم یان بمەوێت شتێكیان فێر بكەم، بەڵكو هەموو بۆچوونە جیاواز و پاڵەوانە جیاوازەكانم كۆكردۆتەوە، وام لە خوێنەر كردووە خۆی بڕیار بدات. پێموایە ئەركی نووسەر و رۆماننووس ئەوەیە پرسیار بوروژێنێت لەبری ئەوەی وەڵام بۆ پرسیارەكان بدۆزێتەوە.» ل 18 
لە جیهانی نووسیندا زۆرجار شتە بچووكەكان دەبنە سەرچاوەیەكی گەورە بۆ رامان و تێفكرین، بۆیە نابێت شتە بچووكەكان فەرامۆش بكرێن، ئەلیف شەفەق لەوبارەیەوە دەڵێت: «زۆر شت هەن لە لایەن لێكۆلەرانەوە فەرامۆش كراون، بۆیە شتە بچووكەكان بۆ من زۆر گرنگن. چونكە رۆمان قوتویەك حەب نییە بیخۆیت و ژیانت بگۆڕێت. رۆمان دەمانگۆرێت بەڵام ئێستا نا، بەڵكو لە دوورمەودادا، گۆڕانێك بە رێگەیەكی رووناكبیریدا.» ل21 

شەفەق ناوی دایكمە
ئەلیف شەفەق سەبارەت بە وشەی شەفەق دەڵێت:» شەفەق ناوی دایكمە. لە تەمەنی 18 ساڵیدا بۆ یەكەمجار كۆمەڵە چیرۆكێكم بڵاو كردەوە، پێویستم بەوە بوو ناوێكی دیكە لە خۆم بنێم، نەمویست ناوی باوكم وەك نازناو هەڵبگرم، لەبەر ئەوەی هیچ پەیوەندییەكی رۆحیم لەگەڵ باوكمدا نەبوو، بۆیە ناوی دایكم هەڵبژارد، شەفەق بە مانای « كازیوە» دێت، ئەو ناوەم زۆر لەلا جوان بوو. كاتێكیش شووشم كرد ناوی مێردەكەم هەڵنەگرت، ئەمەش بەلای ئەوەوە ئاسایی بوو. ل28

چی بە منداڵەكانم دەبەخشم
هەر نووسەرێك لەبەرهەمەكانیدا ئەگەر بۆ خوێنەرەكانیشی پەیامێكی نەبێت و شتێكیان فێر نەكات، لانیكەم بۆ منداڵەكانی پەیامێكی هەر دەبێت، ئەوا ئەلیف شەفەق ئەوان فێری چەند شتێك دەكات و دەڵێت:» باشترین شتێك كە پێشكەشی منداڵەكانمی دەكەم ئازادی و پشتبەستن بە خۆ و خۆشەویستییە.» ل 27
گاڵتەم بەخۆم كردووە
گاڵتەكردن ئێستا بۆتە بەشێك لە ئەدەب و نووسین و ئەمەش دەبێت بە پێی پێوەری خۆی بێت و لەو رێگەیەوە شتەكان دەستكاری بكرێت و سوود بگەیەنێت. ئەلیف سەبارەت بە رۆڵی گاڵتەجاری دەڵێت:«  پێموایە زۆرێك لە كۆمەڵگاكان لە رێی گاڵتەجاڕی بە بەرپرسەكانیان خۆیان دەدۆزنەوە، هەر چەندە بۆ شكاندنی ئەو بەربەستە كۆسپ بێتە رێمان، بەڵام دەبێت بەردەوام بین. بڕوای تەواوم بەوە هەیە لە رێگەی گاڵتەجاڕییەوە شتەكان دەستكاری بكەین و گاڵتەجاڕی بەلای منەوە وەك نان و ئاو پێویستە و لە زۆر شوێندا گاڵتەم بەخۆم كردووە.» ل30 

گوێ لەوانی دیكە بگرین
ئەلیف شەفەق پشتیوانی لە فرە كەلتووری دەكات و پێیوایە ژیان بەوی دیكەوە جوانە و ئێمە دەبێت دەنگی خۆمان لەوانی دیكەدا بدۆزینەوە و لەو رێگەیەوە لە جیاوازییەكان فێربین بۆیە دەڵێت: «كاتێك قسە لەگەڵ ئەوی دیكە نەكەین و گوێ لەوی دیكە نەگرین جۆرێك لە ترس بەرهەم دێت و ئێمە هەمیشە لەوی دیكەدا بۆ خۆمان دەگەڕێیین. ل 34 

لەهەڵەكردن ناترسم
ئێمەمان هەمیشە ترسمان لەوە هەبووە هەڵە بكەین و هەڵەكان بەلاڕێماندا ببەن، ترسمان لەوە هەیە وانەیەك لەهەڵەكانمان فێر نەبین، بەڵام ئەلیف شەفەق وانییە و بە پێچەوانەی ئێمەوە دەڵێت: «من وەك خۆم زۆر شت لە هەڵەكانمەوە فێر بووم، هەرگیز خەفەت بۆ هەڵەكانم ناخۆم، لەبەر ئەوەی لە هەر هەڵەیەك وانەیەك فێر بووم و بۆ من هەڵەتێگەیشتن ئەوەندە خراپ نییە.» ل 47 و 60  

كتێب رزگاری كردم
نووسەر بە پێچەوانەی زۆربەی ئەوانەی كتێب بە رزگاركەر نابین و هەموو شت ناخوێنەوە دەڵێت: «هەموو شتێك دەخوێنمەوە و كتێب رزگاری كردم و هەر شتێك لە مندا رووی داوە ئازایی كتێب بووە.» ل 52

ئێمە لە سەردەمی رەشبینی داین
نووسەر پێیوایە سەردەمی ئێستا سەردەمێكی ناخۆش و رەشبینە و هەق وایە هەموومان بۆ باشتركردنی دۆخەكە ببینە چالاكوانی مافی مرۆڤ. ئەلیف شەفەق لەو بارەیەوە دەڵێت:»ئێستا پێمان ناوەتە سەردەمی رەشبینییەوە، پێمان ناوەتە سەردەمی دڵەڕاوكێ و ترس و تووڕەیی و وەڕەزبوون، ئێمە كەوتووینەتە سەردەمێكەوە پێویستە هەموومان ببینە چالاكوانی مافەكانی مرۆڤ.» 63 و 64 

ئەركی نووسەر گێڕانەوەیە
هەموو شت بۆ نووسەرێك پێویستە، نووسەر بەر لەهەر شتێك پێویستە خوێنەرێكی باش و گوێگرێكی باش بێت. نووسەر دەبێت گرنگی بە خەڵك بدات، گوێ لە خەڵك بگرێت و بەهیچ شێوەیەك نابێت خۆی لە خەڵك جیا بكاتەوە و خۆی گۆشەگیر بكات. نووسەر بۆ نووسین دەبێت بەهرە لە كۆمەڵگاوە وەربگرێت و ئەركەكەشی ئەوەیە شتەكان بگێڕێتەوە. ئەلیف لەوباریەوە دەڵێت: «من هەمیشە جەخت لەسەر چیرۆكە نەگوتراوەكان دەكەمەوە و دەخوازم دەنگی زیاتر بە مرۆڤە بێدەنگەكان ببەخشم و دەسەڵات بە بێدەسەڵاتەكان بدەم. ئەوە تەنها چیرۆك و رۆمان دەتوانن بێدەنگی بشكێنن. چیرۆكەكان دەتوانن ئەوانەی لە مرۆڤبوون كەوتوون جارێكی دیكە بیانكاتەوە بە مرۆڤ. ئەوە چیرۆكەكانە دەتوانن یارمەتیمان بدەن لە تێگەیشتن لە شتێك بەناوی ئێمە دژ بە ئەوان. ئەوا رۆمان و چیرۆكە دەتوانن تاكێكی ئازاد دروست بكەن بەشێوەیەك جارێكی دیكە پەیوەندی لەگەڵ كۆی مرۆڤایەتیدا بەهێزتر بكەن. بۆیە كاری من گێڕانەوەی چیرۆكەكانی ئەوانی ترە، من گرنگی بەوانی تر دەدەم و بە گشتی ئەركی رۆماننووس كاركردنە لەسەر بێدەنگی و جیاوازییەكان» ل 54 و 55 و 84

زۆر سەرسامم بە جەلالەدینی رۆمی
ئەلیف شەفەق سەبارەت بە مەولانا جەلالەدینی رۆمی دەڵێت:« هەمیشە دڵم لای جەلالەدینی رۆمییە، رۆمی پێمان دەڵێت: نە كریستیانم، نە جوولەكە، نە موسڵمان، نە رۆژهەڵاتیم نە رۆژئاوایی، نە كوڕی وشكانیم و نە نەوەی دەریام، بۆیە خەریكە لەم جیهانەدا دەخنكێكم، مێژوو بۆ چارەسەركردنی جیهانی ئێمە هیچی پێنییە و ئەمەش بە تەواوەتی نیگەرانم دەكات. شتێك بە بەردەوامی لەگەڵمە ئەویش ترسە.» ل 46و 47   
ئەلیف شەفەق خانمە رۆماننووسی توركی- بەریتانییە، لە رۆژی 25 ئەیلوولی 1971 لە ستراسبۆرگی فەرەنسا لە دایكبووە. بەهەر دوو زمانی ئینگلیززی و توركی دەنووسێت و دكتۆرای لە زانستە سیاسییەكاندا هەیە و نازناوی دایكی هەڵگرتووە و خاوەنی 18 كتێبە كە 11 كتێبیان رۆمانن و رۆمانەكانی بۆ زیاتر لە 55 زمانی جیاواز وەرگێڕدراون و دوایین رۆمانی ئەو بە ناوی» 10 خولەك و 38 چركە لەم جیهانە نامۆیە دایە.» ئێستاش لە بەریتانیا دەژی و پێشتریش وەك پرۆفیسۆر لە زانكۆكانی توركیا و ئەمریكا و بەریتانیا وانەی وتووەتەوە. لە بەناوبانگترین رۆمانەكانی دەتوانین ئاماژە بە« زۆڵەكەی ئەستەنبوڵ»، « شیری رەش»، « چل رێساكەی عەشق»، « شەرەف»، « سێ كچەكەی حەوا»، « 10 خولەك و 38 چركە لەم جیهانە نامۆیەدا» بكەین.

سەرچاوە: كتێبی« گفتوگۆ لەگەڵ ئەلیف شەفەق دا» وەرگێڕانی عەزیز رەئووف.