بەحوکمی ئەوەی عیراق زۆرینەی پێکهاتەی شیعەیە، هەربۆیە لە دوای پڕۆسەی ئازادیی عیراق و هێنانەکایەی سیستمێکی نوێی پەرلەمانی بۆ دەوڵەتداری، لەسەر بنەمای تەوافقی سیاسی دامەزرا. لەو کاتەوە شیعەکان، جگە لە سەرۆک وەزیران، چەندین جومگەی حکومڕانیی گرنگ و هەستیاری عیراق بەرکەوتەی ئەوانە.
یەکێتی و مام پارێزەری پەیوەندییەکان بوون
بەو پێودانگەی کە شیعە باڵا دەست و حکومڕانی عیراقە، دۆستایەتی و هەماهەنگی نێوان کورد و شیعە تایبەتمەندی خۆی هەیە، یەکەم پەیوەندی نێوان کورد و شیعە دەگەڕێتەوە بۆ ئەوکاتەی کورد پەیامێک بۆ ئایەتوڵڵا موحسین حەکیم، دەنێرێت و ئەویش وەڵامی ئەرێنی دەداتەوە.
لە ماوەی رابردوودا وێرای گرفت و کێشەکانی کورد لە عیراق، هەمیشە یەکێتی پەرەی بەو پەیوەندییانە داوە و هیچ کاتێکیش نەبۆتە بەشێک لە کێشەی نێو ماڵی شیعە و هۆشداریی و مەترسییەکانی وڵاتانی ئیقلیمی سەبارەت بەوبابەتە بەهەند وەرگرتووە، بە پێچەوانەی بەشێک لە لایەنە کوردییەکانی تر کە دواتر تێگەیشتن چەند هەڵە بوون.
لە سەردەمی سەرۆک مام جەلال، پەیوەندی و دۆستایەتی نێوان کورد و شیعە لەئاستێکی باڵا و پتەودا بوو، مام بەجۆرێک توانیبووی ئاراستە جیاوازەکانی عیراق، لە نێویشیاندا شیعەکان لەیەک خاڵدا کۆبکاتەوە کە وایکردبوو زۆرینەی سەرکردە و لایەن و پێکهاتە شیعی و سوننییەکان، وەک فریادڕەسی کردنەوەی گرێ کوێرەکان سەیری بکەن. بۆیە لەلایەن مەرجەعی شیعەکانی عیراق بەڕێز عەلی سیستانییەوە، مام جەلال بەکلیلی ئارامیی عیراق (سمام الامان) ناوی هاتووە.
لەدوای دوورکەوتنەوەی سەرۆک مام جەلال لە پڕۆسەی سیاسی عیراق و لاوازبوونی کورد لەبەغدا بە گشتی، پەیوەندیی کورد لەگەڵ بەغدا، بەرە و لاوازیی و پووکانەوە چوو.
گەیشتە ئەوەی کورد وەک میوان لە بەغدا تەماشا دەکرا نەک وەک شەریکی حکومڕانی، کە ئەمەش رەنگدانەوەی سیاسەتی ئەوکاتی بەرپرسانی کورد بوو، ئەوان ئەو بەرپرسیارێتییەیان دەکەوێتە ئەستۆ. سەرکردایەتی ئەوکاتی کورد پێیوابوو وڵاتانی تر ستراتییژ و ئەجێندای نەتەوەیی کورد دیاریدەکەن و بەغدای وەک دوژمن و نەیار سەیر دەکرد.
ئێستاش هەر ئەوانن سەرگەرمی حکومڕانی و سیاسەتی تاکڕەوی و خۆسەپێنن لەناوخۆی هەرێم. پێچەوانەی ئەمان ئەوە یەکێتی بوو کە بەغدای وەک قووڵایی ستراتیژی سەیر دەکرد بۆ کورد و کوردستان بە تایبەتیش بۆ قۆناغی ئێستای هێڵی نەتەوەیی کوردستانی نەک وڵاتانی ئیقلیمی.
هەر لەم چوارچێوەیەدا دوای نزیک لە 10 ساڵ و بۆیەکەمجار سەرجەم لایەنە عیراقییەکان، ئەوانەی پێگە و کاریگەریی گەورەیان لە پەرمان و دامەزراوە رەسمییەکانی عیراقدا هەیە بە شیعە و سوننەوە، لە ماڵی مام و بە میوانداری و بانگهێشتی سەرۆکی یەکێتیدا کۆدەبنەوە.
لێرەدا پەیامێکی روون و ئاشکرا بەرچاو دەکەوێت، کە یەکێتی هەرکات پێویست بێت گەورەیی و کاریگەریی خۆی دەردەخات، بۆ خزمەتکردن بە دۆزی نەتەوەکەی و هاووڵاتیان سڵ ناکاتەوە.
لەو ماوەیەدا هیچ سەرکردە و کەسایەتییەکی عیراقی و کوردستانی نەیتوانیوە ئەو هەموو رەنگ و دەنگ و ئاراستە جیاوازانە بگەیەنێتە یەک، بەڵام ئەمرۆ یەکێتی و سەرۆکەکەی دەیکەن.
لە دوای دوورکەوتنەوەی سەرۆک مام جەلال لە پڕۆسەی سیاسی عیراق و لاوازبوونی کورد لەبەغدا بە گشتی، پەیوەندیی کورد لەگەڵ بەغدا، بەرە و لاوازیی و پووکانەوە چوو
زیندووکردنەوەی مادەی 140
وێرای هەموو ئەمانەش هەر لە ماڵی مام لە بەغدا، سەرۆک وەزیرانی عیراق رایدەگەیەنێت کە لیژنەی باڵای تایبەت بە جێبەجێکردنی مادەی 140 ی دەستوور ئەکتیڤ دەکاتەوە، کە زیاتر لە هەشت ساڵ بوو نەک هەر لیژنەکە پەکخرا بوو، بگرە هیچ سیاسییەکی عیراقی رێگەی بەوە نەدەدا ئەو بابەتە بوروژێندرێت.
جگە لەوەی ماڵی مام لە بەغدا رۆژانە جمەی دێت لە دیداری سەرکردە و کەسایەتییە کاریگەرەکانی عیراق، هاوکات یەکێتی بڕیاریداوە بارەگای مەکتەبی سیاسی حزبەکەی لە بەغدا بکاتەوە و زیاتر لە جاران وجودی هەبێت.
ئامانج لەمەش خزمەتی زیاتر و پتر ئاگاداربوونە لە پرسە سیاسی و هەنووکەییەکان، کە دواجار لەوێوە بڕیاریان لێوە دەدرێت.
