دوو دەوڵەت و یەك چارەنووس

ئارام عه‌لی عه‌زیز

 چاوپۆشیكردنی ئەمریكا و خۆرئاواش لە زیادبوونی هێزی سەربازیی توركیا لە هەرێمدا، دوای شكستی ئیسرائیل لە غەززە دێت

لە سەروبەندی خۆئامادەكردنیان بۆ جەنگی سێهەمی جیهان،  توركیا بە بیانووی بوونیی  پەكەكە لە هەرێمی كوردستاندا، 300 تانك و زرێپۆش و چەند هەزار سەربازێكی دیكەی لە ناوچەی ئامێدی جێگیركرد، كە هەندێك لە چاودێران بە هەوڵ و قۆناغێكی جێبەجێكردنی  میساقی میللی دەیخوێننەوە لە جوگرافیای ویلایەتی موسڵی جاران و  وەك پرۆژەی ژیاندنەوەی ئیمپراتۆرییەتی عوسمانی لێی دەڕوانن. 
 چاوپۆشیكردنی ئەمریكا و خۆرئاواش لە زیادبوونی هێزی سەربازیی توركیا لە هەرێمدا، دوای شكستی ئیسرائیل لە غەززە دێت، كە زادەی موفاجەئەی حەوتی ئۆكتۆبەرە و هەر هەمووشی زادەی موفاجەئەی 11ی سێپتەمبەر و لێكەوتەی بەرەو هەڵوەشاندنەوە چوونیی سیستمی جیهانی و ئیقلیمین لە 2001 ەوە تا ئەمڕۆ.
فۆرین ئەفێرز لە وتارێكی شیكاریدا نووسییەتی: «دوای حەوتی ئۆكتۆبەر، خۆرهەڵاتی ناوەڕاست بەرەو نەزمێكی نوێ دەڕوات و خەریكە لە دەست هەموان دەردەچێت، لەبەرئەوە ئەمریكا بەتایبەتی دوای حەوتی ئۆكتۆبەر هەوڵی ئەوە دەدات كە لە رێگەی سعودیە و میسر و قەتەر و بەتایبەتیش توركیاوە ئەو هاوسەنگییە نوێیانە و ئەو پۆتانسیێلانەی كە داهاتووی ناوچەكە لە قاڵب دەدەن، بنیات بنرێنەوە.  
توركیا وەكو دەوڵەتێكی وەزیفی پاشماوەی سایكس پیكۆ، خۆی پێیوایە «بەهۆی مەترسیی هەڵوەشانەوەی سیستمی ئیقلیمیی لەدوای حەوتی ئۆكتۆبەرەوە هەڕەشەی وجودی لەسەرە و بەدەست كێشەی بونیەوییەوە دەناڵێنێت»، لەبەرئەوە بەر لە هەر شتێك، هەوڵی نەهێشتن و پاكتاوكردنی هەڕەشە (ستراتیژییەكان!)ی سەر ئایندەی خۆی دەدات، كە یەكێك لەوانەی بەردەوام بە مەترسی بۆ سەر ئاسایشی نەتەوەیی خۆی دادەنێت، مەسەلەی كورد و نیمچە قەوارە كوردییەكانە لە هەرێمی كوردستان و رۆژئاوای كوردستان، كە بە «ئیرهابستان» ناویان دەبات، نەبادا لە داهاتوودا و لە ئەگەری هاتنەپێشەوەی زەمینە و هەلێكی گونجاودا لەو گۆڕانكارییە چاوەڕوانكراوانەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست و لەو جەمسەربەندییە نوێیەی جیهاندا ئەو نیمچە قەوارانە بەرەو یەكگرتن و دەوڵەت بوون بڕۆن.  
ئەو رووداوانەی كە ئەمڕۆش بە دیاریكراوی لە هەرێمی كوردستان و رۆژئاوا و فەلەستین و سوریا و عیراق و لوبناندا روودەدەن، ژانی لە دایكبوونی سیستم و نەزمە نوێیەكەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاستن، كە  بەپێی پێدراوە مێژوویی و شارستانییەكان، گێژەنێكی مێژووكردە و سیستمی ئەنتی كورد لە ناوچەكەدا هەڵدەوەشێنێتەوە و تەواوی قەوارە و دەوڵەتە ویستڤاڵییەكانی پاشماوەی سایكس پیكۆ لەناوخۆیدا قوت دەدات و خۆرهەڵاتی ناوەڕاست یەكدەخات و دادپەروەریی دەچەسپێنێت و مۆدێلی دەوڵەتی شار (city state) دێنێتە كایەوە، كە مرۆڤ تیایدا بنەمایە، نەك نەتەوە و سەروەریی سنوور. 
نموونەیەكی بچووكی سەلمێنەری بەرەو هەڵوەشانەوەچوونی سیستمی ئێستای خۆرهەڵاتی ناوەڕاستیش داد و فیغانی رۆژانەی نەتانیاهوە بە دەست تۆفانی ئەقساوە، كە دەڵێت: هەڕەشەی وجودیمان لەسەرە. دەشێت ئەم دەستەواژەیە لەلایەن توركیا و تەواوی دەوڵەتانی ناوچەكەشەوە وا لێكبدرێتەوە. لەبەرئەوەش توركیا تووشی جۆرێك لە هستیریا بووەو لە سیاسەتی دەرەوەیدا جەنگیز چاندار وتەنی: «وەكو مریشكی بێ سەری لێهاتووە و هەڵدەپەڕێ».