پ.د. كەریم شەریف قەرەچەتانی
16
4- دایكی شێنێ
كاك دكتۆر من كوڕێكم هه‌یە، ته‌مه‌نی (13) ساڵه ماوه‌یه‌كه هه‌ست ده‌كه‌م پاره له گیرفانمان ده‌بات و نازانم چۆن پێی بڵێم، ئه‌گه‌ر راسته‌وخۆ پێی بڵێم خراپ نییه؟ چونكه خۆشی عەسەبی و توڕه‌یه، باوكیشی هه‌ر ناكه‌وێته ماڵ و هه‌ر خه‌ریكی خۆشییه‌كانی خۆیه‌تی. به باوكی ده‌ڵێم، ده‌ڵێ كێشه نییه چاك ده‌بێت و شت گه‌وره مه‌كه، نازانم ئه‌م هه‌موو پاره‌یه چی لێده‌كات، خۆی رۆژانه (15) هه‌زاری هه‌یه، هه‌ر كاتێك داوا له باوكی بكات ئه‌ویش ده‌یداتێ، هه‌رچه‌ند به باوكی ده‌ڵێم خراپه ئه‌م هه‌موو پاره‌یەی مه‌ده‌رێ، به‌ڵام هیچ به‌قسه‌م ناكات و هه‌ر ده‌ڵێ خودا زۆری داوه بۆ نه‌یده‌مێ، به‌قه‌د ده منداڵ یاریی و ئامێر و شتی هه‌یه، ئێستا زۆر له باوكی ده‌كات ده‌ڵێت ده‌بێت سه‌یاره‌م بۆ بكڕیت، جاری وا هه‌یه به دزیی ئێمه‌وه سه‌یاره ده‌باته ده‌ره‌وه و هاوڕێكانی سه‌رده‌خات و تا دره‌نگانی شه‌و ده‌سوڕێنه‌وه، وه‌ڵا هه‌تا ده‌گه‌ڕێته‌وه دڵم له‌ناو ده‌ستمه و هه‌ر ده‌ترسم به‌ڵایه‌ك به‌سه‌ر خۆی و ئه‌و هاوڕێیانه‌ی بهێنێت، به‌داخه‌وه هاوڕێكانیشی فێری جگه‌ره و نێرگه‌له‌یان كردووه، جارێكیان خۆی به سه‌یاره‌ی دراوسێكه‌ماندا دابوو، زیانی (125) گه‌ڵای لێدابوو، هه‌مووی باوكی بۆیدا، زۆر ده‌ترسم خۆی تووشی به‌ڵایه‌ك بكات، چی له‌گه‌ڵ بكه‌م باشه؟
خوشكی به‌ڕێزم له ئه‌مڕۆ زووتر نییه تۆ و باوكی له‌گه‌ڵ كوڕه‌كه‌تان دابنیشن و به ئارامیی و له‌سه‌رخۆ و به‌بێ هه‌ڵچوون به كوڕه‌كه‌تان بڵێن: ئه‌وه‌ی تۆ ده‌یكه‌یت تاوانه، چۆن ده‌بێت به بێ پرسی ئێمه ده‌ست بكه‌یت به گیرفانماندا و پاره ببه‌یت؟ ئه‌گه‌ر تۆ پێویستت به پاره هه‌یه پێمان بڵێ بۆچیته به‌سه‌رچاو ئێمه خۆمان بۆت ده‌كڕین، خۆ تۆ رۆژانه‌یه‌كی باشت هه‌یه ئه‌و پارانه‌ت بۆ كوێ بردووه و چیت لێكردووه؟ ده‌بێت گتفوگۆی له‌گه‌ڵ بكه‌ن و بزانن ئه‌و پارانه چی لێده‌كات، لێره به‌دواوه نابێت پاره له شوێنێك دابنێن ئه‌و ده‌ستی پێی بگات. هه‌روه‌ها كامێرای چاودێریی دابنێن بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌گه‌ر نكوڵی و حاشای لێكرد ئه‌وا به به‌ڵگه بۆی بسه‌لمێنن كه ئه‌و پارانه ئه‌و بردوویه‌تی، هه‌روه‌ها ده‌بێت هه‌وڵبده‌ن له ئه‌و هاوڕێ خراپانه‌ی دووری بخه‌نه‌وه، چونكه به‌رده‌وام بوون له‌گه‌ڵ ئه‌و هاوڕێ خراپانه‌ی تووشی چه‌نده‌ها كێشه‌ی تری ده‌كه‌ن، ئه‌گه‌ر باوكیشی جگه‌ره و نێرگه‌له ده‌كێشێ ده‌بێت یه‌كه‌م كه‌س ئه‌و وازی لێبهێنێت یان هیچ نه‌بێت له‌به‌رچاوی كوڕه‌كه‌ی له‌ماڵه‌وه جگه‌ره و نێرگه‌له نه‌كێشێت، چونكه ئه‌گه‌ر باوك خۆی جگه‌ره و نێرگه‌له كێش بێت ئه‌وكات گفتوگۆ و ئامۆژگاریی هیچ سودێكی نابێت، له‌به‌رئه‌وه‌ی منداڵه‌كانمان سه‌یری ره‌فتاره‌كانمان ده‌كه‌ن و گوێ له قسه‌كانمان ناگرن به‌تایبه‌تیش كاتێك قسه‌كانمان پێچه‌وانه‌ی ره‌فتاره‌كانمان ده‌بێت.
ئه‌م كوڕه‌تان له سه‌ره‌تای قۆناغی هه‌رزه‌كاریدایه، له قۆناغی هه‌رزه‌كارییدا كۆمه‌ڵێك گۆڕانكاریی روو ده‌دەن، بۆنموونه كه‌سانی ده‌ره‌وه‌ی خێزان وه‌ك ئه‌كته‌ر و گۆرانیبێژ و وه‌رزشه‌وان و هاوڕێ و مامۆستا، كاریگه‌رییان زۆر زیاتره له‌سه‌ری به به‌راورد به دایك و باوكی، حه‌ز به جلو به‌رگ و خۆڕازاندنه‌وه ده‌كات و زیاتر گرنگیی به رواڵه‌ت ده‌دات و به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ك هه‌وڵده‌دات سه‌رنجی كه‌سانی تر به‌تایبه‌تیش توخمه‌كه‌ی تر(كچان) بۆ لای خۆی رابكێشێت، له‌به‌رئه‌وه په‌نا بۆ زۆر شت ده‌بات بۆئه‌وه‌ی ئه‌و حه‌ز و ئاره‌زووانه‌ی بهێنێته دی، دوورنییه ئه‌و پاره‌ی له ئێوه‌ی ده‌دزێت بۆ جلو به‌رگ و كڕینی دیاریی بۆ كه‌سانی تر خه‌رجی بكات، به‌تایبه‌تیش ئه‌و كه‌سانه‌ی كه وه‌ك كوڕه‌كه‌ی ئێوه‌‌ن و كه‌سایه‌تی لاوازیان هه‌یه و زوو ده‌كه‌نه ژێركاریگه‌ریی كه‌سانی تر، له‌به‌رئه‌وه‌ی ئه‌و كوڕه‌ی ئێوه نازدار به‌خێوكراوه به‌تایبه‌تیش له‌لایه‌نی باوكییه‌وه كه هه‌موو داواكاریه‌كانی بۆ جێبه‌جێ ده‌كات، له‌هه‌مان كاتیشدا دووجۆر په‌روه‌رده‌یه وه‌ك خۆت له نامه‌كه‌تدا ئاماژه‌ت بۆ كردووه كه تۆ له زۆر ره‌فتار و مامه‌ڵه‌ی باوكی رازی نیت و هه‌ندێك شت تۆ پێت باش نییه به‌ڵام باوكی بۆی ده‌كات، ئه‌مه‌ش له‌وانه‌یه بۆ ئه‌وه بگه‌ڕێته‌وه كه باوكی كه‌مته‌رخه‌مه و كه‌م ده‌كه‌وێته ماڵ و دوور نییه هه‌ست به گوناهو كه‌مته‌رخه‌میی به‌رانبه‌ر منداڵه‌كه‌ی بكات بۆیه هه‌وڵ ده‌دات ئه‌و كه‌مته‌رخه‌مییه‌ی به كڕینی یاریی و كه‌ل و په‌لی ماددی و به پێدانی پاره بۆی قه‌ره‌بوو بكاته‌وه، كه به‌داخه‌وه ئه‌و جۆره مامه‌ڵه‌یه كه‌سێتی تاك تێك ده‌دات.
له قۆناغی هه‌رزه‌كاریی كۆمه‌ڵێك گۆڕانكاریی روو ده‌دات، بۆنموونه كه‌سانی ده‌ره‌وه‌ی خێزان وه‌ك ئه‌كته‌ر و گۆرانیبێژ و وه‌رزشه‌وان و هاوڕێ و مامۆستا، كاریگه‌رییان زۆر زیاتره له‌سه‌ری به به‌راورد به دایك و باوكی
ئه‌م كوڕه نابێت له ئه‌و ته‌مه‌نەدا سه‌یاره لێبخورێت له‌به‌رئه‌وه‌ی نه‌بووه به (18) ساڵ و مۆڵه‌تی شۆفێریی نییه، خوانه‌خواسته ئه‌گه‌ر تووشی رووداوێكی هاتوچۆ ببێت، ئه‌گه‌ر ئه‌میش هۆكار نه‌بێت ئه‌وا هه‌ر كوڕه‌كه‌ی ئێوه تاوانبار ده‌كرێت له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ته‌مه‌نی خوار هه‌ژده ساڵه و مۆڵه‌تی شۆفێریی نییه، هه‌روه‌ها ئه‌گه‌ر یه‌كێك له ئه‌و هاوڕێیانه‌ی شتێكی لێبێت هه‌ر كوڕه‌كه‌تان تاوانبار ده‌بێت، بۆیه ده‌بێت ئێوه به‌رده‌وام قسه‌ی له‌گه‌ڵ بكه‌ن و ئه‌مانه‌ی بۆ روونبكه‌نه‌وه و نابێت سویچی سه‌یاره له‌به‌رده‌ستیدا دابنرێت، له‌جیاتی ئه‌وه‌ی خۆی به‌ته‌نها بچێته ده‌ره‌وه ئه‌وا ئێوه له‌گه‌ڵ خۆتان بیبه‌ن بۆ ده‌ره‌وه‌ی شار و ئه‌و شوێنانه‌ی كه چۆڵه با له ئه‌وێ له‌ژێر چاودێریی خۆتاندا بۆ ماوه‌یه‌ك سه‌یاره لێبخوڕێت و حه‌زه‌كه‌ی تێر ببێت و پێشی بڵێین كه‌ی ته‌مه‌نی بوو به هه‌ژده ساڵ و مۆڵه‌تی شۆفێریی ده‌رهێنا، ئه‌و كاتە سه‌یاره بباته ده‌ره‌وه.
هه‌روه‌ها پێویسته لێره به‌دواوه باوكی مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ كوڕه‌كه‌ی بگۆڕێت، واته نابێت پاره‌ی زۆری بداتێ و رۆژانه‌كه‌شی زۆره، هه‌رزه‌كارێك له ئه‌و ته‌مه‌نەدا نان و خواردن و هه‌موو شتێكی له ماڵه‌وه هەبێت رۆژانه‌ی پانزده هه‌زار زۆره، له‌هه‌مان كاتیشدا نابێت یاریی و كه‌ل و په‌لی زۆری بۆ بكڕدرێت، چونكه هه‌ر شتێك له‌ناو ماڵدا زۆر بوو به‌ها و نرخه‌كه‌ی كه‌م ده‌بێته‌وه، له‌لایه‌كی تریشه‌وه ده‌بێت باوكی كاتی زیاتر بۆ كوڕه‌كه‌ی ته‌رخان بكات و له ماڵه‌وه بێت و له نزیكه‌وه ئامۆژگاریی بكات و له‌گه‌ڵ خۆی بیباته ده‌ره‌وه، چونكه باوك نموونه و پێشه‌نگه بۆ منداڵه‌كانی به‌تایبه‌تیش بۆ كوڕه‌كانی، له‌به‌رئه‌وه قسه له‌گه‌ڵ باوكی بكه و ئه‌مانه‌ی بۆ روونبكه‌ره‌وه، پێشی بڵێت كوڕه‌كه‌تان به‌ره‌و لادان ده‌ڕوات و ئه‌و دزی و جگه‌ره و نێرگه‌له‌كێشان و هاوڕێ خراپانه تووشی به‌ڵایه‌كی ده‌كه‌ن و پاشه‌ڕۆژی له مه‌ترسیدایه، ئه‌گه‌ر كوڕه‌كه‌ی شتێكی لێهات هه‌رچی ئیش و كار و پاره‌ی کە هه‌یه‌تی هیچ سوودێكی نابێت، چونكه به‌شێك له كێشه‌كانی كوڕه‌كه‌تان ئه‌و كه‌مته‌رخه‌میی و له‌ماڵ نه‌بوونه‌ی باوكیه‌تی. زۆر پێویسته باوكی گۆڕانكاریی له ژیانی خۆیدا بكات و زیاتر گرنگی به ماڵ و منداڵه‌كه‌ی بدات و كات بۆ كوڕه‌كه‌ی
ته‌رخان بكات.
پێویسته باوك كات بۆ كوڕه‌كه‌ی ته‌رخان بكات
