خوێندنەوەیەکی هاوچەرخ بۆ پرسیارەکەی قوباد تاڵەبانی

10:05 - 2024-12-24
ئەرسەلان مەحمود
48 خوێندراوەتەوە

«ئایا باشترە تاکێک بیت لە سیستەمێکی دامەزراوەیی بەهێزدا یان گروپێک بیت لە سیستەمێکی لاوازدا؟» ئەم پرسیارە سەرنجڕاکێشەی قوباد تاڵەبانی تەنها پرسیارێک نییە سەبارەت بە ژمارە و قەبارە، بەڵکو پرسیارێکی قووڵە دەربارەی چۆنییەتی دروستکردنی گۆڕانکاری و دانانی کاریگەریی راستەقینە لە ژیانی حزبی و دامەزراوەیی و کۆمەڵگەدا بەگشی.

پرسیارەکەی قوباد تاڵەبانی لە وڵامدا پەیوەندیی بە تواناکانی گۆڕانکاری و دانانی کاریگەری راستەقینەی تاکەوە لە گۆڕەپانی گشتیدا بەهێز دەکات و پێمان دەڵێت: ״سیستەمی دامەزراوەیی بەهێز بەستێنێکی گونجاو دەڕەخسێنێت بۆ ئەوەی تاک بتوانێت گۆڕانکاری دروست بکات״

تاک لە سیستەمی دامەزراوەیی بەهێزدا
لە روانگەی تیۆری «هێز- زانست»ی میشێل فۆکۆوە، هێزی راستەقینە لە توانای بەرهەمهێنانی گوتار و زانستدایە، کەواتە، تاکێک لە سیستەمێکی دامەزراوەیی بەهێزدا دەرفەتی زیاتری هەیە بۆ کاریگەری دانان، چونکە راستەوخۆ دەتوانێت دەستی بگات بە ئامرازەکانی بەرهەمهێنانی گوتار و دروستکردنی گۆڕانکاری.
یۆرگن هابرماس لە تیۆرییەکانیدا، جەختی کردووەتەوە لەوەی، کاریگەریی راستەقینە لە توانای دروستکردنی دیالۆگی بەرهەمدار و گەیشتن بە تێگەیشتنی هاوبەشدایە، لە کوردستاندا، تاکێک لە سیستەمێکی دامەزراوەیی دیموکراتیکدا دەتوانێت ئەم دیالۆگە بەرهەمدارە دروست بکات و بیگەیەنێتە ئەنجام، بە پێچەوانەوە، گروپە بچووک و بەرژەوەندیخوازەکان زۆرجار دەنگیان لەناو بەرژەوەندییە تەسکەکانی ‹سەرە›کانیاندا ون دەبێت.
دەرفەت دەڕەخسێنێت بۆ دروستکردنی گۆڕانکاری
پییەر بۆردیۆ، چەمکی «سەرمایەی کۆمەڵایەتی» خستووەتە روو، کە تێیدا تاک دەتوانێت سوود لە تۆڕی پەیوەندییەکان و متمانەی کۆمەڵایەتی وەربگرێت، لە سیستەمێکی دامەزراوەیی بەهێزدا، ئەم سەرمایە مەعنەوییە بەهێزترە و دەرفەتی زیاتر دەڕەخسێنێت بۆ دروستکردنی گۆڕانکاری و دەرکەوتنی باشتری تاک.
مانوێل کاستێڵز، لە تیۆری «کۆمەڵگەی تۆڕبەندی»دا، روونی دەکاتەوە کە لە دنیای ئەمڕۆدا، کاریگەری لە رێگەی تۆڕە بەهێزەکانەوە بڵاودەبێتەوە، لێرەدا، تاکێک لە سیستەمێکی دامەزراوەیی بەهێزدا دەتوانێت ئەم تۆڕانە بە کاربهێنێت بۆ بڵاوکردنەوەی بیرۆکەکانی، دەرخستنی باشتری کەسێتیی و تواناکانی و دروستکردنی گۆڕانکاری.

لە کۆمەڵگەی کوردیدا
کەواتە لە کۆمەڵگەی کوردیدا، بوون وەک تاکێک لە سیستەمێکی دامەزراوەیی بەهێزدا کاریگەرترە لە بوون وەک بەشێک لە گروپی بچووک لە سیستەمێکی لاوازدا، تاک دەتوانێت سوود لە میکانیزمە دامەزراوەییەکان وەربگرێت بۆ دروستکردنی گۆڕانکاری راستەقینە و درێژخایەن، بە پێچەوانەوە، گروپە بچووکەکان، سەرەڕای هەوڵی زۆریان، زۆربەی جار لە بازنەی کاریگەرییەکی سنوورداردا دەمێننەوە و لە بۆتەی بەرژەوەندییە تایبەتەکاندا دەتوێنەوە.
بەمشێوەیە، پرسیارەکەی تاڵەبانی لە وڵامدا پەیوەندیی بە تواناکانی گۆڕانکاری و دانانی کاریگەری راستەقینەی تاکەوە لە گۆڕەپانی گشتیدا بەهێز دەکات و پێمان دەڵێت: «سیستەمی دامەزراوەیی بەهێز بەستێنێکی گونجاو دەڕەخسێنێت بۆ ئەوەی تاک بتوانێت گۆڕانکاری دروست بکات و کاریگەری هەبێت لەسەر پرۆسەی بڕیاردان و گۆڕانکارییە کۆمەڵایەتی و سیاسییەکاندا».

رێگە راستەقینەکە
ئەرک و رێگە راستەقینەکە لێرەوە، لە پێکەوە کارکردنی تاکەکانەوە بۆ بەهێزکردن و پەرەپێدانی سیستەمی دامەزراوەیی دەستپێدەکات، چونکە بەهێزی دامەزراوەکان، بەهێزی کۆمەڵگەیە و تەنها رێگەی عەقڵانی و فکری و فەلسەفییە بۆ گەیشتن بە گۆڕانکارییە بنەڕەتییەکان، ئەمە ئەو رێگە و حەقیقەتەیە کە نەک هەر تەنها تاک تێیدا دەتوانێت کاریگەر بێت، بەڵکو لە رێگەیەوە هەموو کۆمەڵگا دەتوانێت بەرەو پێشەوە هەنگاو بنێت.

وتارەکانی نوسەر