دڵزار حەسەن
چەمك و زاراوەی بیركردنەوەی رەخنەییانە پەیوەندییەكی ئۆرگانی بە كۆمەڵگەی كراوە و پێشكەوتووەوە هەیە، كە خۆی لە بونیادنانی تاكی بیركەرەوە و ئازاد دەبینێتەوە. رەوشی دەروونیی و رۆشنبیری گەنجانی شاری هەولێریش، بەهۆی سەرقاڵكردنیان بە شتی لاوەكی و بێسوود گەورەترین زیانی بەركەوتووە.
ئاشكرایە بیركردنەوەی رەخنەییانە پێشكەوتووترین و ناوازەترین كرداریشە، كە مێشكی مرۆڤ بە مەبەستی تێگەیشتن لە جیهان و دۆزینەوەی چارەسەری گونجاو، بۆ كیشەكانی و گەیشتن بە هیوا و ئامانجەكانی پەیڕەوی لێ دەكات. دیارە تا مرۆڤیش بە ئاگا و زیندووبێت، ئەم كردارەش لە مێشكدا بەردەوامی هەیە و كۆتایی نایە. بە پێی خانە زیندووەكانی مێشكیش، بیركردنەوە لە كەسێكەوە بۆ كەسێكی تر جیاوازە. پاشان بیركردنەوەی رەخنەییش( التفكیر النقدي) بیركردنەوەیەكی ژیرانەی بەكارهێنانی عەقڵە، دوور لە سۆز و باوەڕ و بۆچوونی كەسانی دیكە، بەڵكو بریتییە لە كۆكردنەوەی زانیاری ورد دەربارەی بابەتێكی دیارییكراو، كە لەبەر رۆشنایی عەقڵی بابەتیانەی خود، رەخنەگرانە سەیری دەكەین تا بگەین بە راستی و دروستی ئەو بابەتە. گرنگە ئەوەمان هەمیشە لە یادبێت، كە بیركردنەوەی رەخنەیی لە لایەكەوە هۆكارێكە بۆ گەشەی مەعریفی گەنجان. لە لایەكی دیكەوە، رێگرە لە دروستبوونی تاكڕەویی و مۆنۆپۆڵكردن و ستەمكاری لەسەر ئاستی كایەكانی ناو كۆمەڵگە. بە مانایەكی دیكە، بیركردنەوەی رەخنەیی تاكێكی هۆشیار بەرهەم دەهێنێت.
تاكی بەئاگاش، هەوێنی دروستبوونی كۆمەڵگەیەكی كراوە و مەدەنییە. لە كۆمەڵگەیەكی لەو چەشنەشدا، ئاسان نییە تۆوی ستەمكاریی و تاكڕەوی گەشە بكات. لە كۆمەڵگەی كوردستانیدا، بێگومان چەندین كۆسپ هەن لە بەردەم بیركردنەوەی رەخنەیی. وەك: نەریت، خوێندن، پەروەردە. لەبەرئەوەی سیستەمی پەروەردە و خوێندن تا ڕادەیەكی باش پشت بە لەبەركردن دەبەستێت، بۆیە توانای بەرهەمهێنانی فێرخوازێكی بیركەرەوەیان نییە. بێ بیركردنەوە و خوێندەوەی رەخنەییش، زەحمەتە داهێنان بەدیبێت.
جگە لەوەش، ئەگەر هەموو شتێک بێ پرسیاركردن وەربگرین، ئەوكاتە زۆر بە ئاسانی زانیاری نا دروست وەردەگرین و هیچ فێر نابین، بەتایبەتی لەم سەردەمی تەكنۆلۆژیایە، كە بەشی زۆری سەرچاوە تەكنۆلۆژیەكان فەیكن و زانیاری نا ڕاست دەگوازنەوە. بەو شێوەیەی، كە خۆیان دەیانەوێ بۆت دەگوازنەوە نەك بەو شێوەیەی، كە لە راستییدا هەن و روودەدەن. بەداخەوە لە هەرێمی كوردستان و لە شاری هەولێر بە هۆی كۆمەڵێك هەلومەرجی نەخوازراوەوە، خەڵك بەتایبەتی لاوان تووشی نا ئومێدی هاتوون، لەكاتێكدا مرۆڤ خۆی لە خۆیدا بوونەوەرێكی گەشبینە و بوونی لەسەر بنەمای ئومێد سازكراوە.
چەمكی بێ هیواییش دۆخێكە، كە مرۆڤ تێیدا رەشبین دەبێت و رووداوەكان بە خراپ دەخوێنێتەوە. لەڕووی زانستییەوە ئەم ژینگەیە بەوە پێناسەكراوە، حاڵەتێكە وا لە كەسەكە دەكات هەستبكات، كە بەستراوەتەوە و ئەو چارەنووسەی كە لەبەردەستیدایە هیچ جێگرەوەیەكی نییە. ئەمەش وا لە مرۆڤ دەكات، هەمیشە لەڕووی بڕیاردان و سەرنجەوە لاواز بێت. رێك دۆخی دەروونی گەنجانی هەولێر بەو شێوەیە وێناكراوە، كە بەتەواوی كەوتۆتە ژێر كاریگەریی ئەو تەوژمە تاریكەوە، كە سیاسەتێك لە پشتییەوە ئاڕاستەی دەكات بۆئەوەی وەك پێویست بیرنەكاتەوە و بەرە و پێش نەچێت.
