خۆرئاوا و پەیوەندیی بە پڕۆژەی پاراستنی ئاسایشی خۆرهەڵاتی ناوەڕاستەوە

ئەو رۆڵەی هێزەكانی (هەسەدە) وەك هێزێكی لۆكاڵی لە ناوچەكەدا دەیبینێت شان بەشانی هەرێمی کوردستان،  كاریگەریی گرنگی دەبێت لە ناوچەكە

هەرچەندە ئەم باسەمان پەیوەندیی بە كۆمەڵێك بابەتی ئاڵۆز و گرێدراوی مێژووەوە هەیە لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست، لە بابەتی جیۆپۆلەتیك و بەرژەوەندییەكانی دەوڵەتە زلهێزەكانەوە و ململانێی ناسنامەی نەتەوایەتی ناوچەكە بەشێوەیەك ئاڵۆزکاوە و تێكەڵ بووە. 

رۆژئاوای كوردستان دەبێتە ناوچەیەكی گرنگ بۆ جێبەجێكردنی دۆزینەوەی (رێڕەوی گەیاندنی وزە) كە لە هەرێمی كوردستانەوە دەستپێدەكات بۆ خۆرئاوای سوریا تا دەگاتە سەر دەریای ناوەڕاست

 كێشەی كوردە لە ناوچەكە
کێشەی کورد، لە جەنگی یەكەمی جیهانییەوە دەستپێدەكات، ئەویش دوای رووخانی دەوڵەتی عوسمانی. 
هەرچەندە لە رێكەوتنی (سێڤر ـ 1920) بڕیاری دامەزراندنی دەوڵەتێكی كوردی درا، بەڵام بەهۆی رێكەوتنی (لوزان ـ 1923)وە، شێوازی سنووری ناوچەكەیان گۆڕی و كوردستان دابەشكرا بەسەر(عیراق ـ توركیا ـ سوریا ـ ئێران)دا، بەم شێوەیە كورد لە هەرچوار پارچەكە بە كەمینەیەكی نەتەوەیی مایەوە. 
بەرامبەر بەوە توركیای كەمال ئاتاتورك، دەستبەرداری موسڵ بوو، بۆ ئەوەی رێگری لە دامەزراندنی دەوڵەتێكی كوردی بكات.

هێرشەكانی (درع الفرات) 
 لەكاتی پشێوییەكانی سوریا، توركیا بە هەلی زانی ئۆپراسیۆنێك بكات لەژێر ناونیشانی (قەڵغانی فورات) ساڵی 2016 بەبیانووی پاراستنی (ئاسایشی نەتەوەیی) ، بەمەبەستی رێگریکردن لە فراوان بوونی ناوچە كوردییەكان لە سنورەكانی لەگەڵ سوریا. ئەوەی لێرەدا سەرنجڕاكێش بوو، هاوكاریی نێوان دوو وڵاتی زلهێزی وەك روسیا و ئەمریكا بوو. بێگومان كێشەكە ئاڵۆز بوو لەبەرئەوەی هەردوو هێزەكە ئامانجی جیاوازیان هەبوو لە سوریادا، بەڵام لەم كێشەیەدا (رۆژئاوا) بەرژەوەندییان لە یەكتر بڕینی بەرژەوەندییە گشتییەكانیان یەكی گرتەوە بەرامبەر خواستەكانی توركیا. 
لەبەرئەوەی ناوچەكە چەند (دەیەیە) پێویستی بە نوێكردنەوەی هێڵی ناوچەی دەسەڵاتی هێزە ناوچەییەكانە (توركیا ـ ئێران ـ سعودیە)، و هێزە نێودەوڵەتییەكانی وەك (ئەمریكا و روسیا) كە كێبڕكێی ئاڵۆزیان لەبەردەمدایە بۆ بەدەستهێنانی بەرژەوەندییەكانیان لە سوریا و عیراق. هەرچەندە ئۆپۆزسیۆنی سوریا بە بزووتنەوەیەكی میللی دەستیپێكرد، بەڵام قورسایی خۆی لەدەستدا و بوو بە داردەستی ناوچەیی و نێودەوڵەتی، بۆیە گروپەكان لە ئەجێندای چوارچێوەی سەپێنراو دەرنەچوون .
 ئێستا لە سوریا بەربەرەكانی و ململانێ لەسەر داهاتووی ناوچەكە لەنێوان پڕۆژەی دابەشكردن، یان بەدەستهێنانی دەستكەوت و بەرژەوەندییە نەتەوایەتییەكاندایە.    
دیمەنی ئاڵۆزكاوی ناوچەكە، رەنگدانەوەی ململانێی درێژخایەنی ناسنامەی نەتەوایەتی و بەرژەوەندی و داهاتی سنوورەكان دەبێت. بۆیە زلهێزەكان و هێزە ناوچەییەكان هەوڵ دەدەن سوود لەو بارودۆخە وەرگرن و دەستكەوتیان هەبێت.
پڕۆژەی نوێی ئەمریكا بۆ خۆرهەڵاتی ناوەڕاست  ساڵی (2021) دەستیپێكرد لەنێوان ئەمریكا و روسیا و تیمێك دانرا بۆ نووسینەوەی دەستووری سوریا لە دوای رووخانی رژێمی ئەسەد بەناوی (پڕۆژەی ئاشتیی بەردەوام لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست و جێگیركردنی رێڕەوەكانی گەیاندنی وزە بۆ ئەوروپا و دەستبەسەردا گرتنی رێگە دەریاییەكان) . 
ئەم پڕۆژەیە لەنێوان دابەشكردنی یان دووبارە كردنەوەی و رێكخستنی دەسەڵاتەكانی ناوچەكەدایە و سەرەڕای ئاڵۆزیی كێشەكان، ئەوەمان بۆ دەردەخات كە بەستراوەتەوە بە بەرژەوەندییە ستراتیژییەكان (جیۆسیاسی) لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست، بەتایبەتی لە پەیوەندییەكانی (ئەمریكا و ئیسرائیل و توركیا و ئێران). 
لە هەمانكاتدا ئەو رۆڵەی هێزەكانی (هەسەدە) وەك هێزێكی لۆكاڵی لە ناوچەكەدا دەیبینێت شانبەشانی هەرێمی کوردستان، كاریگەریی گرنگی دەبێت لە ناوچەكە.

ئیسرائیل و ئێران 
 وەك ئاشكرایە ئیسرائیل ئارەزوومەندە كە هێرش بكاتە سەر ئامانجە ستراتیژییەكانی ئێران و نەهێشتنی دەسەڵاتەكەی لە ناوچەكە و وێرانكردنی وێستگە ئەتۆمییەكانی و رێگری كردن لە دروستكردنی چەكی ئەتۆمی، بەڵام ئەمریكا لغاوی ئیسرائیلی توند كردووە بۆ ئەوەی ئەو ململانێیە زیاتر تەشەنە نەكات، بەتایبەتی دوای رووخانی بەشار ئەسەد و نەمانی رۆڵی ئێران و پڕكردنەوەی بۆشایی پڕۆژەی (هیلالی شیعە). ئێستا باریكەڕێی سەرەكی لەم گۆڕەپانەدا ئەمریكا و هاوپەیمانەكانیەتی، بە تایبەتی (ئیسرائیل) و (هەسەدە)، بۆیە دەبینین هێرشەكەی ئیسرائیل بۆسەر ئێران سنووردار بوو. رێگریی ئەمریكا لە هاوپەیمانەكانی لە عیراق و سوریا و ئیسرائیل، بۆ دانبەخۆداگرتن، لە تێگەیشتنی ئەوەوە هاتووە كە باری ناوچەكە پێویستی بە سەبرێكی ستراتیژی هەیە. 
بۆیە رۆژئاوای كوردستان دەبێتە ناوچەیەكی گرنگ بۆ جێبەجێكردنی دۆزینەوەی (رێڕەوی گەیاندنی وزە) كە لە هەرێمی كوردستانی عیراقەوە دەستپێدەكات بۆ رۆژئاوای سوریا تا دەگاتە سەر دەریای ناوەڕاست، بێگومان ئەم پڕۆژەیە ئەگەر بکرێت كاریگەریی راستەوخۆی دەبێت لەسەر توركیا و دەبێتە ئامرازێكی گوشار بۆسەر ئەنقەرە.

ئەمریکا و هەسەدە 
 ئەوەی ئاشكرایە، هاوپەیمانی و هاوكاریی ئەمریكا تاكە سەرچاوەیە بۆ پشتیوانی لە رۆژئاوا، ئەویش بەپێی ئەجێندای بەرژەوەندییەكانی ئەمریکا و پێگەکەی لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاستدا. 
هێزەكانی هەسەدە لەلایەنی لوجستی و سەربازییەوە، پشتیوانی دەكرێن. ئامانج لەو پشتیوانییە بەدیهێنانی ئارامییە بۆ ئەو ناوچانەی سوریا كە (رێڕەوەكانی وزە)ی پیادا تێپەڕ دەبێت. 
بێگومان لە داهاتوودا رۆژئاوا، (ئەوروپا) سوودی لێ وەردەگرێت و لە هەڕەشەكانی روسیا دوور دەكەوێتەوە . ئیسرائیل سوودمەندی یەكەم دەبێت لە پڕۆژەی ئایندە وەك پاسەوانی (دەرگای رێڕەوەكانی وزە) بەتایبەتی لە هەناردەی گازی سروشتی، رۆڵێكی گرنگ دەبینێت. 
بۆیە لەگەڵ رووخانی رژێمی سوریا، دەستیكرد بە جموجۆڵی گوماناوی لە قووڵایی سوریادا و وەك هاوپەیمانێكی سەرەكی ئەمریكا دێتە گۆڕەپانەكە.
 
بۆچی تەنها ئیسرائیل؟
بە تێڕوانینی شرۆڤەکاران و سەنتەرەکانی توێژینەوەی ستراتیژیی ئەمریکا، «ئەزموونی ئێران و توركیا لە ناوچەكەدا گوماناوین و پشتیان پێ نابەسترێت لەلایەن ئەمریکاوە» و پێیانوایە ئێران وەك هاوبەشێكی سەرەكی لە كاتی شەڕی كەنداودا چووە پاڵ ئەمریكا بۆ رووخانی رژێمی بەعس. دوای رووخاندنی، ئێران هەلێكی بۆ هەڵكەوت و بەفرسەتی زانی دەسەڵاتی سیاسی و سەربازی خۆی بسەپێنێ بەسەر عیراقدا و دەسەڵاتەكانی فراوان بكات. ئەوەش وایكرد لە واشنتۆن دووركەوێتەوە و هەوڵ بدات بۆ تێكشكانی پڕۆژەی ئەمریكا لە ناوچەكەدا. 
بانگەشەی (هیلالی شیعە)ی بەرز كردەوە و لەلایەنی سەربازییەوە (میحوەری مقاومە)ی بەهێز كرد. 
 لێرەدا پرسیارێك دێتە ئاراوە، ئایا توركیا ئەم سیناریۆیە دووبارە ناكاتەوە لە ناوچەكە بەتایبەتی لە پشتیوانیی (ملیشیا) و گروپە چەكدارەكانی سوریا بە بیانووی (امن القومي)یەوە؟ رووداوەكان وادەردەخەن كە توركیا هەوڵەكانی لەوەدایە هەندێ ئۆپەراسیۆنی گوماناوی بكات بۆ ئەوەی هەندێ دەستكەوتی ناوچەیی هەبێت. ئەمریكا لە ئەزموونی عیراق سوودی زۆری وەرگرتووە بۆ ئەوەی لە سوریا نەكەوێتە هەمان هەڵەوە. 
لە ئەزموونی عیراقیش چەند وانەیەكی سەرەكی لەبەردەستیدا بوو، ئەویش پاراستنی ناوچەكانی دەسەڵاتی خۆی و هاوپەیمانەكانی و نەگەڕانەوەی داعش، ئەویش لەڕێگەی زیادكردنی هێزی سەربازی بۆ ناوچەكە. لەم هاوكێشەیەدا بۆمان دەردەكەوێت، ئەمریكا ئارەزوومەند نییە دەستبەرداری هێزەكانی سوریای دیموكرات (هەسەدە) ببێت، بە پێچەوانەوە بە بەشێك لە ستراتیژی درێژخایەنی (پاراستنی بەرژەوەندییەكانی) خۆی دەزانێت بۆ ئایندەی ناوچەكە و بۆ پڕۆژەی (پاراستنی رێڕەوەكانی وزە). لە هەمانكاتدا ئیسرائیل رۆڵی گرنگی دەبێت لە پشتگیریكردنی ئەم بۆچوونە بەتایبەتی لەبارەی (پاراستنی ئاسایشی ڕێڕەوەكانی وزە) و پاراستنی (ئاسایشی ئەوروپا). لە هەمانكاتدا پشتگیریی وڵاتانی خۆرئاوای لەگەڵدا دەبێت بۆ گەیاندنی غازی سروشتی و رزگاربوونیان لە گوشاری روسی. لە سوریا هاوكێشەكان جیاوازە لەگەڵ عیراق. فۆكسی ئەمریكا ئێستا لەسەر پاراستنی ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی خۆی و زامنكردنی نەگەڕانەوەی داعشە لەڕێگەی گرنگیدان بە لایەنی سەربازی و هەواڵگرییەوە، لە هەمانكاتدا رێگا نادات شەقامی سوریا بەڕەڵڵا بێت. بۆیە بەردەوام دەبێت لە پشتیوانیی هێزەكانی(هەسەدە) بەمەبەستی پاراستنی (رێڕەوەكانی گەیاندنی وزە) و دڵنیایی لە جێگیربوونی گەیاندنی وزە بە خۆرئاوا و جیهان هەرچەند توركیا هەوڵ ئەدات سوود لە كات وەرگرێت بۆ پشتیوانی بۆچوونەكانی.ـ ئەم نوسینە بە پرسیارێك كۆتایی پێ دێنم : ئایا ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا سەركەوتوو دەبێت لە پاراستنی ئەم هاوسەنگییە بەبێ ئەوەی رووبەڕوبوونەوەی راستەوخۆی ببێت لەگەڵ ئێران و توركیادا؟

هەر هەنگاوێکی حکومەتی نوێی سوریا بێ بەشداریی کورد بێت، سەرناگرێت