ماراسۆنی ئاشتی بە تەوقیتی جەددە

10:08 - 2025-03-16
د. ئەمیر حسێن
1167 خوێندراوەتەوە

ترەمپ هەر لە بانگەشەی هەڵبژاردنەکانەوە مژدەی کۆتاییهێنان بە جەنگی ئۆکرانیا و روسیای راگەیاند و ئەوەشی دووبارەدەکردەوە، ئەگەر لە کۆشکی سپی بوایە، هەرگیز شەڕ و ئاڵۆزییەکانی خۆژهەڵاتی ناوەڕاست، روویان نەدەدا

کۆبوونەوەکانی نێوان ئەمریکا و ئۆکرانیا، کە هەفتەی رابردوو لە جەددەی وڵاتی سعودیە بەسترا، یەکەم کۆبونەوەی راستەوخۆیە، دوای دەمەقاڵێکەی دوناڵد ترەمپ و ڤلادیمێر زێلنسکی، هەروەها بە یەکەم پەیوەندیی راستەوخۆی نێوانیان هەژماردەکرێ، هەڵبژاردنی سعودیە، بۆ ئەم پرۆسەیە، پێش ئەوەی بەڕێکەوتنی هەردوولا بێت، ئاماژەیە بۆ خواستی ترەمپ، بە مەبەستی نزیکبوونەوەی زیاتر لە سعودییەکان، پێدانی ئۆڤەری زیاتر، تەنانەت ئەم خواستەی نەشاردۆتەوە، دەیەوێت وەک سەرۆکی ئەمریکا، یەکەم سەردانی رەسمی بۆ وڵاتی سعودیە بێت، وەک خۆی رایگەیاند، بۆ بەدەستهێنانی چەندەها ملیار دۆلار، لە واژۆکردنی پاکێجی گەورەی بازرگانی  و پرۆژەی وەبەرهێنان.

سیمای پەیوەندییە نوێکانی ئەمریکا
 ئەم پەیامە، سیمای پەیوەندییە نوێکانی ئەمریکا بۆ جیهان، بە دۆست و نەیارەوە ئاشکرادەکات، لۆژیکی هێز، هێزی سیاسی و ئابووری و بازرگانی (قازانجی زیاتر، دۆستایەتی باشتر)، لەبەرامبەر بەکارهێنانی هێزی سەربازی، جەنگ و وێرانکاری، ترەمپ هەر لە بانگەشەی هەڵبژاردنەکانەوە مژدەی کۆتاییهێنان بە جەنگی ئۆکرانیا و روسیای راگەیاند، تەنانەت بە لە خۆڕازیبونەوە بەردەوام ئەوە دووبارەدەکاتەوە، ئەو لە کۆشکی سپی بوایە، هەرگیز جەنگی ئۆکرانیا، (7) ئۆکتۆبەر، شەڕ و ئاڵۆزییەکانی خۆژهەڵاتی ناوەڕاست، رووی نەدەدا، بەڵکو پرۆژەی ئاشتی، کۆتایهێنان بە جەنگ، ئارامکردنەوەی ململانێکان لەسەرئاستی جیهان، مانشێتی تۆخی هەڵمەتی هەڵبژاردنەکانی بوو، تەنانەت دەمەقاڵێکەی لەگەڵ زێلنسکی، وەک دیاردەیەکی نامۆی دوور لە پڕۆتۆکۆڵ، لە ئۆفیسی سەرۆکایەتی، بەوە پاساو دەدات، گوایە زێلنسکی ئامادەی رێکەوتنی ئاشتی نییە لە ئێستادا .

دوای فشارەکانی ترەمپ هات
ئەم کۆبوونەوانەی ئێستا، دوای فشارەکانی ترەمپ، بە راگرتنی هاوکارییە سەربازیی و هەواڵگریەکانی بۆ ئۆکرانیا، و گرێدانی چەند کۆبونەوەیەکی راستەوخۆ لەگەڵ روسیا، لە سعودیە و ئیستەنبوڵ، بەبێ بەشداریپێکردنی، ناتۆ یان ئەوروپیەکان تەنانەت ئۆکرانیەکانیش، ناڕەزایی زۆری لێکەوتەوە، بەتایبەت لەلایەن وڵاتانی یەکێتی ئەوروپاش چونکە پێیانوایە ئەم هەڵوێستەی ئیدارەی نوێی ئەمریکا، ئاماژەیە بۆ پەراوێزخستنی ئەوروپییەکان، بە قازانجی رازیکردنی پوتن، بەمەش هەڵوێستی ئۆکرانییەکان لەسەر مێزی گفتوگۆ، وەک بەرەکانی جەنگ لاواز دەکات، تەنانەت هەندێک سەرکردە ئەوروپیەکان، نیگەرانی خۆیان لە فشارەکانی ترەمپ نەشاردۆتەوە، لە بەرامبەر ناچارکردنی ئۆکرانیەکان بۆ دەستبەرداربوون لە 4/1 خاکەکەیان بۆ روسیا و، کانزا بە نرخەکانی 4/3 کەی تر بۆ ئەمریکا (ترەمپ دەیەوێ لە چوارچێوەی رێکەوتنێکدا، زێلنسکی ناچار بکات واژۆی لەسەر بکات)، پێیانوایە ئەمە ئاشتی نییە، بەڵکو پڕۆژەی پوتنە بۆ رازیکردنیان بە تەسلیم بوون. 
 لە بەرامبەر فشارەکانی ترەمپ، ئەوروپا و ئۆکرانییەکان بژاردەی زۆریان نییە، تەنانەت ئەوروپیەکان ترسی زۆریان هەیە لە ئاماژەکانی ئەمریکا، بۆ کشانەوە لە ناتۆ، هەڵگرتنی قەڵغانی ئەتۆمی سەر ئەوروپا، ناچاریان بکات، لە شەڕی بەدەستهێنانی ئاسایشی نیشتمانی ئۆکرانیا، بۆ شەڕی پاراستنی سەروەری و ئاسایشی ئەوروپا، پاشەکشە بکەن، ئەمەش وەک مەترسییەکی ستراتیژی سەیردەکەن، بۆیە بە خێرایی کەوتونەتەخۆ، لەپێناو بەهێزکردنی توانای بەرگریان، خۆ ئامادەکردن بۆ هەموو ئەگەرێک بەرامبەر روسیا، چاوتێبڕینە فراوانخوازییەکانی پوتن . 

ئۆکرانیا ئامادەیە بۆ ئاشتی
ئۆکرانییەکان لەسەر زمانی وەفدی دانوستانکار (یرماک) سەرۆکی دیوانی سەرۆکایەتی، دەڵێت، ئۆکرانیا ئامادەیە بۆ ئاشتی، بەڵام ئاشتییەک گرەنتی سەروەری خاک و ئاسایشی نیشمانی بکات، پرۆژەی ئەوروپیەکان، لە کۆبونەوەکەی لەندەن بە بەشداری (27) دەوڵەت گەنگەشە کرا، لاریان نییە بۆ ئاشتی بەرامبەر بە خاک، بە مەرجێک ئەو خاکەی دەکەوێتە دەست روسەکان، وەک بارمتە هەژماربکرێ، واتە بەبێ ئەوەی شێوەی کۆتایی دانپێدانان وەربگرێ، لەلای هیچ ناوەندێکی بڕیاری نێودەوڵەتی، وەک چۆن روسیا لە هەندێک ناوچەی تر، لە وڵاتانی ئەوروپای خۆرهەڵات، ناوچەی هاوشێوەی داگیر کردووە، بەڵام هیچ وڵاتێک دانی پێدا نەناوە، (ئەبخازیا و ئۆتیسیا لە جۆرجیا بە نموونە)، تەنانەت داوا دەکەن لە فۆڕمی کۆتایی رێکەوتنەکە، ئاماژە بە سەروەری ئۆکرانیا لەسەر خاکەکەی جەختی لێبکرێتەوە، ئەم پرسە بۆ ئایندە هەڵبگیرێ بۆ چارەسەری یەکجاری، هەنگاوەکانی بە ئەندامبوونی ئۆکرانیا لە یەکێتی ئەوروپا خێراتر بکرێن، دەرچە بۆ چارەسەری کێشە یاساییەکان بدۆزنەوە، بە مەرجێک دژ نەبێت لەگەڵ پرەنسیپەکانی یەکیەتیەکە، هەروەها ئۆکرانییەکان ئامادەنین، توانای سەربازی و هێزی سوپاکەیان بخەنە سەرمێزی گفتوگۆ لە ژێر هیچ دۆخێکدا، ترەمپ هەر زوو ئەو دەرگایەی لەسەر ئۆکرانیا داخست، ببێتە ئەندامی ناتۆ، پێیوایە ئەم خواستە، هاندانی ئەوروپیەکان هۆکاری سەرەکی هەڵگیرسانی جەنگ بوون، لە بەرامبەردا روسیا، بەتایبەت دوای هاتنی ترەمپ، بەکەمتر لە بەدەستهێنانی هەموو ئامانجەکانی کردەوە سەربازییەکانی فیبرایەری2022 رازی نابێت.

خەسڵەت و تایبەتمەندیی وڵات و گەلیان نییە
 دۆگین (عەقڵی پشت هەڵوێستەکانی پوتن)، سەقفی داواکاریەکانی هێندە بەرزکردۆتەوە دەڵێت، ئۆکرانیا و ئۆکرانیەکان، هیچ خەسڵەت و تایبەتمەندییەکی وڵات و گەلیان نییە، پێویستە بێنەوە ناو یەکێتی روسیا، خەونی ئیمپراتۆریەتی ئۆراسیا زیندووبکەنەوە، لە ئەنجامی هەڕەشەو فشارەکانی ترەمپ، تێگەیشتنی ئەوروپا و ئۆکرانیەکان لە توانا و هێزی روسەکان، دوای سێ ساڵ جەنگێکی وێرانکەر، پێدەچێت گەیشتبن بەو راستییە تاڵەی، پڕاگماتیانە بیر بکەنەوەو، پیاڵە ژەهرەکە بنۆشن، بەپێی مەرج و داخوازییەکانی پوتن و فشارەکانی ترەمپ، ئاشتی لە جەددە لە هەموو کات نزیکترە، لانی کەم حەواڵەکردنی چارەنووسی، بەشێک لە کێشە مێژووییەکان تا ئایندەیەکی دوور و نادیار.

کۆبوونەوەکانی نێوان ئەمریکا و ئۆکرانیا لە جەددەی سعودیە

وتارەکانی نوسەر