رۆشنبیریی شل، Culture in liquid، (الثقافة السائلة)، یەکێکە لە زاراوەکانی رەخنەی رۆشنبیری، بیرمەند و سۆسیۆلۆژیستی پۆڵەندی زیگمۆنت باومان (1925_2017) دایهێناوە. چەمکی رۆشنبیریی شل یان کەلتوری شل، ئاماژەیە بۆ رۆشنبیرییەک کە بەردەوام لە گۆڕانکاریدایە و زوو زوو شێوەو ماناکانی خۆی دەگۆڕێت، بە جۆرێک، دەشێت بەها و باوەڕ و پێوەرە کۆمەڵایەتییەکان و ئەخلاق و رەفتاری تاک لە هەموو چرکەساتێکدا بگۆڕدرێن، باومان باوەڕی وایە ئەم دۆخە بەرەنجامی ئەو گۆڕانکارییە خێرایانەی سەردەمی گلۆبالیزم و شۆڕشی ئەلیکترۆنییە کە لە هەموو بوارەکانی زانست و تەکنۆلۆجیا و ژیانی کۆمەڵایەتیدا روو دەدەن، ئەم گۆڕانکارییانە ئەوەندە خێران، بوونەتە مایەی خوڵقاندنی دنیایەکی پێکەوەبەستراو کە بەردەوام لە جووڵە و گۆڕاندایە بە چەشنێک زانیارییەکان بە ئاسانی دەگەنە بەردەستی هەموو کەسێک. لێرەدا هەم چەمکی رۆشنبیری و ئەدەب و مەعریفە ئەو چەمکە تەقلیدییانە نین کە لەسەریان راهاتووین، هەم پەیوەندیی کۆمەڵایەتی و بەها و پێوەرەکان جێگیر و روون نین. زیگمۆنت باومان زنجیرەیەک کتێب لەم بوارەدا چاپ دەکات، بە کتێبی (مۆدێرنەی شل) دەست پێدەکات و دەگاتە (ئەوینی شل) و (رۆشنبیریی شل) و (ترسی شل) و (ژیانی شل) و (ئەخلاقی شل) و (چاودێریی شل) و (خراپەکاریی شل).
رۆشنبیریی شل یان کەلتوری شل، ئاماژەیە بۆ رۆشنبیرییەک کە بەردەوام لە گۆڕانکاریدایە و زوو زوو شێوەو ماناکانی خۆی دەگۆڕێت
نووسەری میسری د.تەها حسێن لە نیوەی یەکەمی سەدەی بیستەمدا زاراوەی (رۆشنبیریی رەق)ی بەکار هێناوە بۆ رۆشنبیرییەکی جدی و کاریگەر کە دەتوانێت گۆڕانکاری بخوڵقێنێت، تەها حسێن بڕوای بە سێنترالیزمی ئەوروپی هەبووە و پێی وابووە گەلانی ئەوروپا خاوەنی ئەزموونێکی دەوڵەمەندی پێشکەوتنن، گەلانی خۆرهەڵات دەتوانن لەرێگەی رۆشنبیریی رەقەوە سوودی گەورەی لێ ببینن و بگەنە کاروانی پێشکەوتنەکانی ئەوان، رۆشنبیریی رەق قۆناغی یەکەمی مۆدێرنەیە کە سیستەمێکی عەلمانی دادەمەزرێنێت، لەم پرۆسەیەدا رۆشنبیریی رەق و ئەدەب و هونەری جدی و سینەمای پێشکەوتوو بەشدارییەکی کاریگەر دەکەن لە بەدیهێنانی ژیانی مۆدێرنەدا، لێرەدا رۆشنبیریی رەق خاوەنی پرۆژەیەکی رۆشنگەریی هەمەلایەنە، چونکە ئامانجی سەرەکیی رۆشنبیری بریتییە لە خوڵقاندنی گۆڕانکاری، یان رۆشنبیری دەبێتە فاکتەرێکی گرنگ بۆ گۆڕانکاری نەک هێشتنەوەی دۆخەکە وەکو خۆی.
لە سەردەمی ئەمڕۆدا، رۆشنبیریی شل دێت و هەموو ئەو وێناکردنانە دەگۆڕێت، بازاڕ و ریکلام و دراو و مۆل و سیتییەکان ئەمەندە بە خێرایی دێن کە روخساری هەموو شتەکان دەگۆڕن، لەگەڵ پەلاماری توندی گلۆبالیزمدا بازاڕ دەبێت بە سێنتەر، کۆمەڵگە دەبێت بە کۆمەڵگەی بەرخۆر، مەیلی تاکگەرایی پەرەدەستێنێت، دەوڵەت لە پشتیوانیکردنی چالاکیی سیاسی و رۆشنبیری و ئەدەب و هونەر و لایەنی نەتەوەیی و کۆمەڵایەتی پاشەکشە دەکات، ئەمەش رێگە خۆش دەکات بۆ گواستنەوەی رۆشنبیری لە قۆناغی رەقەوە بۆ قۆناغی شل، قۆناغی رەق بریتییە لە سەردەمی مۆدێرنە، قۆناغی شل بریتییە لە سەردەمی پۆست مۆدێرنە، لێرەدا دەوڵەت گرنگی بە رۆشنبیرییەکی شل و هۆشیارییەکی ساختە و میدیایەکی هەڵخەڵەتێنەر دەدات، لەتەک پرۆپاگەندە و ریکلامێکی سەرنجڕاکێش کە رۆژانە سەرهەڵدەدات و نامێنێت، ئەمڕۆ بە حەپەسانەوە بەدوای ریکلامێکدا دەچێت و سبەینێ ون دەبێت و ریکلامێکی دیکە جێگەی دەگرێتەوە.
لەراستیدا باومان رەشبینانە باس لە سەردەمی کەلتوری شل دەکات و لە میانی سیماکانی کۆمەڵگەی شلەوە نائومێدی دەردەبڕێت. کۆمەڵناسی فەرەنسی ئالان تورێن، لە باسکردنی کۆمەڵگەکانی پۆست پیشەسازیدا، زاراوەی «کۆتایی کۆمەڵگە» لە کتێبێکی قەبەدا دەخاتەڕوو، بەو مانایەی کۆمەڵگە، بە مانا تەقلیدییەکەی، کۆتایی پێهاتووە و کۆمەڵگەی پۆست پیشەسازی و پۆست زانیاری دروست بووە. (لە بەشێکی دیکەدا چەمکی «کۆتایی کۆمەڵگە» دەخەینەڕوو).
