نەجمەدینی مەلا

ئەو ئەدیب و مامۆستایەی کە حەوت هەزار كەسی فێری خوێندەواری كرد

ئا: شێوە عومەر

نەوشیروان مستەفا یەکێک بووە لە قوتابییەکانی

نەجمەدینی مەلا كوڕی مەلا غەفوری مەلا عەلی مەلا ئیبراهیمە، لەكاتی دروستكردنی شاری سلێمانی و گەشەسەندنی فەرمانڕەوایی باباندا، لەسەر خواستی ئیبراهیم پاشای بابان، باپیرەگەورەی لە قەڵاچوالانەوە هاتونەتە سلێمانی لە مزگەوتێكدا بۆتە مامۆستا و بنەماڵەكەی لە سلێمانییدا نیشتەجێ بوون.

نەجمەدینی مەلا لە ساڵی 1898 لە دایكبووە، سەرەتا لە لای حاجی مستەفای قازی و باوكی دەستی بە خوێندن كردووە و دواتر لە ساڵی1912دا لەو قوتابخانەیەدا خوێندویەتی كە(سەفوەت بەگی تورك) لە سلێمانی كردبویەوە، بە پلەی یەكەم دەرچوو.  
نەجمەدینی مەلا حەزی لە ژیانی موچەخۆری نەبووە، ماوەیەك بە بێكاری و ماوەیەكیش بە كرێكاری تەمەنی هەرزەكاریی بەسەربردووە. دواتر لە سلێمانی حوجرەیەكی لە شێوەی خوێندنگەیەكی تایبەتدا دروستكردووە، لە حوجرەكەیدا كە ناوی(كەشتی نوح) بووە كتێبخانەیەكیشی دامەزراندووە. كتێب و رۆژنامە و بڵاوكراوەكانی ئەو سەردەمەی تێدا فرۆشتووە، لەم قوتابخانەیەدا نزیكەی حەوت هەزار كەسی لە نەخوێندەواری رزگاری كردوون و زۆربەشیانی فێری زمانی فارسی كردووە. یەكێك لە قوتابییەكانی(نەوشیروان مستەفا) بووە. لە كەشتی نوحدا وانەی فارسی لای ئەو خوێندووە، هەر لەلای ئەو فێری رێنووسیش بووە.
نەجمەدینی مەلا وەكو زۆربەی رۆشنبیران و ئەدیبانی تر، بەر لافاوی نەهامەتی رۆژگار و كارەساتی جەرگبڕ كەوتووە. كاتێك عوسمانییەكان هێرشیان كردە سەر كوردستان، برایەكیان بە ناوی(عەبدولمەجید) دەستگیر دەكەن و رەوانەی حەلەبی دەكەن، باوكیشی هەر بەو داخەوە سەر دەنێتەوە. مامۆستا نەجمەدینی مەلا، حەزی لە مەلایەتی نەبووە زۆربەی ژیانی بە وانە وتنەوە لە قوتابخانەكەیدا بەسەر بردووە.

نەجمەدینی مەلا وەكو زۆربەی رۆشنبیران و ئەدیبانی تر، بەر لافاوی نەهامەتیی رۆژگار و كارەساتی جەرگبڕ كەوتووە

ژیانی تایبەتی
لە بارەی ژیانی تایبەتییەوە دوو بۆچوون هەیە :
 -یەكێكیان دەڵێت، هاوسەرگیری نەكردووە بەڵگەشیان ئەوەیە كە لە دەستنووسەكانیدا باسی هیچ خانمێكی نەكردووە.
-دووەمیان دەڵێت: لەگەڵ ژنێكدا بەناوی(فاتمە) هاوسەرگیری كردووەو كچێكیان هەبووە، بەڵام كچەكەی جوانەمەرگ بووە، ئەوانیش لەیەكتر جیا بوونەتەوە.
سەرەتای كاركردنی لە بواری رۆژنامەگەریدا دەگەڕێتەوە بۆ كۆتایی ساڵی1926. گیوی موكریانی دەڵێت: ساڵی1926کە لە سوریاوە هاتینە بەغدا و لەوێشەوە چوینە رواندوز، گۆڤاری زاری كرمانجیمان دەركرد، پێویستمان بەوە هەبوو لە هەموو لایەكەوە خوێندەوار و لاوە دڵسۆزەكانمان بە ناردنی هەڵبەست و شوێنەواری وێژەی لای خۆیان یارمەتیمان بدەن، لەو لایەنەوە مامۆستا شاكر فەتاح و نەجمەدینی مەلا زۆر یارمەتیان داین، كە ئەو توانا و پشووە درێژەمان بە مامۆستا نەجمەدینەوە دەدی، لەگەڵیدا رێككەوتین كە هەڵبەست و بەسەرهاتی گشتی بوێژەكانی سلێمانییمان بۆ كۆبكاتەوە، لە بەرامبەر ئەو كارەدا، ئێمەش هەرچییەك چاپ بكەین چەند بەرگێكی پێشكەش بكەین بۆئەوەی بیانفرۆشێ و موحتاجی خۆی پێ دەربكات.
 پاشان لە رۆژنامەی(ژین)دا لە ژێرناوی(شاعیرەبەناوبانگەكەمان) كورتەی ژیانی شاعیران و بەشێك لە هەڵبەستەكانیانی بڵاودەكردەوە و گۆشەیەكی بۆ مەتەڵ دانا بوو مەتەڵەكەشی لەسەر شێوازی شیعرێك دەنوسییەوە، وەڵامەكانیش یان زانا یان سوارچاك یان شوێنەوارێكی كوردستان بوو. بەر لە رۆژنامەی ژین لە(رۆژی نوێ)شدا(دیوانی كۆڕی زانیاری) بڵاودەكردەوە، كە باسی سوودی هەندێك رووەك دەكات، تەنانەت هەوڵیداوە دەرمانی كوردەواری لە قاڵبی هۆنراوەدا دابڕێژێت تا بچنەسەر زاری خەڵكی و لەبیرنەچنەوە.
مامۆستا نەجمەدینی مەلا زۆر چاك زانیویەتی دەردی نەخوێندەواری، میللەت كــۆڵەوار و دوادەخـــــات، لەبەرئەوە زۆر بەگەورەیی پێشوازی لە قوتابیانی كردووە و هەموو رۆژێک لە كەشتی نوحدا وانەی پێ وتوونەتەوە، تا قوتابییەكانی لابوایە، میوانی قبوڵ نەكردووە.
بە دەستوخەتی خۆی دیوان و بەرهەمەكانی گەلێک شاعیری پاراستووە لەوانە:(حەمدی، مەولەوی، نالی، سالم، كوردی) گەلێک كەشكۆڵ و دەستنووسی دانسقەشی لە پاش خۆی بەجێماوە، كە ئێستا بوونەتە سەرچاوەی لێكۆڵینەوە زانستییەكان لە بواری ئەدەب و مێژووی كورد.
مەخابن لە رۆژێكی ناخۆش و هەر لە حوجرەكەی خۆیدا لە 23ی نیسانی 1962دا، كۆچی دواییكردووە. خۆی وەسێتی كردبوو لە چیای ئەزمەڕ بەخاك بسپێردرێت، بەڵام بارودۆخی ئەوكاتە رێی نەداوە، بۆیە لە گردی سەیوان بەخاك سپێردرا، دوای چەند ساڵێك وەسیەتەكەی جێبەجێكراو لەسەر چیای ئەزمەڕ بەخاك سپێردرایەوە.

سەرچاوەکان:
- سایتی خۆبەخشی ویكیپیدیا
- سایتی تەلەفزێۆنی خاك
- سایتی زانیاری

نەجمەدین مەلا لەبەردەمی قوتابخانەکەیدا