هەموو نەتەوەیەك لە چەندین هۆز و گەشەكردنیان هاتووەتە كایەوە، كە زمان، كەلتوور، مێژوو و كۆمەڵێك خو و نەریت کۆیان دەکاتەوە، کە پێكەوە وا دەکات لە نەتەوەكانی تری دەوروبەریان جیابن.
ئینتیمای نەتەوەیی
ئینتیمای نەتەوەییش، كۆمەڵیك هەست و نەست و خۆبەستنەوەیە بە نەتەوەیەكەوە لەسەر بنەمای ئەوەی باسم كرد، ئەوەش گەشەكردن و بازدانێكە لە یەكەیەكی بچووكەوە كە هۆزایەتی بووە، بۆ یەكەیەكی گەورەتر كە نەتەوەیە، بنەماكەشی زمان و لەیەكگەیشتی خەڵكانی ئەو نەتەوەیە و هەستكردنیانە بە یەكبوون، كوردیش وەك هەموو نەتەوەكانی تر لە كۆی چەندین هۆز و زاراوە پێكهاتووە، كە یەكی دەخات و لە قووڵایی مێژووەوە بە چەندین پەیوەندی بەیەكەوە بەستراونەتەوە.
زۆرجار لە مێژوودا ستەمكارانی نەتەوەكانی تر هەوڵی پەرتەوازە و پەرتوبڵاوكردن، كۆچپێكردن، راگواستن و تەنانەت لەناوبردنی زۆر لە هۆزە كوردەكانیان داوە، (بەپاساوی تەمبێ كردن، پاراستنی سنوورەكانی وڵات، بەكارهێنان بەرامبەر دوژمنان و وك دیوارێك بەرامبەر بە شەپۆلی كۆچ و هێرشی هۆز و سوپا نەیارەكانی ئەو وڵاتانەی كوردی تێدا بووە دانراون)، هەموو ئەوەی کراویشە بۆ لاوزاكردنی كورد و كەمكردنەوەی رۆڵی بووە لە بەڕیوەبردنی وڵات و لە ئەنجامی ترس لە کورد بووە.
باپیرانی كورد
هۆزەكانی باپیرانی كورد، لەو كاتەوە كە كورد هاتۆتە كایەوە و دەركەوتووە، تا رادەیەك خۆخۆربوونە و لەوەدا هاوكاری دوژمنان و نەیارانیان كردووە، فاكتەری یاریدەدەریش بوون بۆ ئەوە و بە هۆی سەرۆكەكانیانەوە. ئەوەش لەلایەن دوژمنانەوە قۆستراوەتەوە، زۆرجاریش هەر لە كاتی دەركەوتنی نەتەوەكان، بە تایبەتی پاش هاتنی ئیسلام و لە دواییەكانی سەردەمی عەباسیی و دەركەوتنی بوەیهییەكان و سەلجوقییەكان و هاتنی هۆزە توركەكان، ئەو هەوڵدانە زیادیكردووە بە داگیركردن و پاڵپێوەنان و كەمكردنەوە و بچووككردنەوەی ناوچەكانی كوردستان.
دوای هاتنی مەگۆلەکانیش راگواستنی كورد دەستیپێكردووە، لە سەردەمی سەفەویی و ئەفشارییش بە پاساو و بیانوی جۆراوجۆر و لە سەردەمی زەندییەکان بۆ بەهیزكردنی سوپا و ناوچە سنوورییەكان و لە سەردەمی قاجارییش ئەوە هەر بەردەوام بووە، راگواستنی کورد لە سەردەمی قەرەقۆینلو و ئاق قویانلو و بە تایبەتیش لە سەردەمی عوسمانییەکان زیاتر بووە.
هەوڵێك لە پەرلەمانی عیراق هەیە بۆ ئیمزا كۆكردنەوە، بۆ ئەوەی ئێزدی بە نەتەوە یان پێكهاتەیەكی جیا لە كورد هەژماربکرێت، ئەوەش مەترسیدارە
هەوڵی سڕینەوەی ناسنامەی نەتەوەیی کورد
بەهۆی ئایین، مەزهەب و زاراوەشەوە، هەمیشە نەیاران هەوڵیانداوە كورد لە یەكتری جیابكەنەوە و ئەم نەتەوەیە بچووكبكرێتەوە و ناسنامەی نەتەوایەتی بسڕدرێتەوە، زورجار باسی ئەوەش دەکەن گوایە لوڕ و ئێزدی و تەنانەت گۆرانیش كورد نین و نەتەوەی ترن، تا ئەو رادەیەش رۆیشتوون، گوایە لوڕەکان بەشێكن لە فارس و ئێزدی و عەشائیر سەبعە و چەندین هۆزی باكووریش عەرەب یان تورك یاخود ئازەرین، بەڵام تەنانەت لەو كاتانەشدا حوكمڕانەكان هەمیشە ئێزدییەکانیان بە بەشێک لە كورد داناوە و لە كورد جیانەكراونەتەوە و وەکو کورد مامەڵە و هەڵسوكەوتیان لەگەڵدا كراوە، زۆری مێژوونوس و تۆێژەرانیش لە جیهان، ئێزدییان هەر بە كورد داناوە.
هەوڵی دابڕینی ئێزدی لە کورد
ئێستا هەوڵێك لە پەرلەمانی عیراق هەیە بۆ ئیمزا كۆكردنەوە، بۆئەوەی ئێزدی بە نەتەوە یان پێكهاتەیەكی جیا لە كورد هەژماربکرێت، ئەوەش مەترسیدارە و ناکرێت خەڵكی تر ئینتیمای نەتەوایەتی هۆز یان گروپێكی تر لە عیراق دیاری بکات و دەبێت ئێزدییەکان خۆیان ئەوە دەستنیشان بكەن، لەسەر بنەمای كەلتوری و مێژوویی سەر بە چ نەتەوەیەکن، هەرچەندە هەمووان دەزانن ئێزدی بە زبان و كەلتور كوردن، لە میژووشدا هەمیشە وا پۆلین كراون.
لێرە تەنها ئاماژە بۆ چەند مێژوونووسێک دەكەم، کە باسی کوردبوونی ئێزدییان کردووە، (كشیش بەرتلی نووسوێتی كە ئێزدییەكان زمانی كوردی بە بەرزترین زمان دەژمێرن، تەبەری، ئیبن خەلەكان، لازاریف، ئیبن ئەسیر، مینۆرسكی، میجەر رۆلینسۆن، نۆڵدكە، ئەدمۆندز، میجەر سۆن، شەرەف خان بەدلیسی، لەگەڵ دەیان سەرچاوەی تری میژوویی)، لەبەرئەوە نە پەرلەمانی عیراق و نە هیچ لایەنیكی تر بۆی نییە، بڕیاری ئەوە بدات ئێزدی سەر بە چ نەتەوەیەکن، دەبێت خۆیان بڕیاڕی ئەوە بدەن، چونکە ئەوە پەیوەندیی بەخۆیانەوە هەیە و زۆربەی هەرە زۆریشیان خۆیان بە كورد دەزانن، هەندێكیشیان لەژێر كاریگەریی چەندین فاكتەر خۆیان بە كورد نازانن، پڕوپاگەندەی شۆڤینیستی نەتەوە گەورەكان بۆ لاوازكردنی كورد كاری تێكردوون، لەبەرئەوە دەبێت پێش هەموو كەس و لایەنێك رۆشنفكرانی ئێزدی خۆیان بێنەدەنگ و ئەو هەوڵانە پووچەڵ بكەنەوە و كوردبوونی ئێزدی بسەلمێنن و نەهێڵن كەس کوردبوونیان بخاتە ژێر پرسیارەوە.
ئێزدییەکان پێکهاتەیەکی ڕەسەنی گەلی کوردن
