ئەمریکا و داهاتووی سوریا

محەمەد مێرگەسۆری 

ئەمریکا لەهەموان باشتر لە بایەخی رۆژئاوا تێگەیشتووە، هەم بۆ ئەوەی ببێتە فاکتەری بونیاتنانی سوریای نوێ، هەم بۆ سەقامگیری و فاکتەری پێکدادانی بەرژەوەندی و هەژموونیشە

روخانی ئەسەد و حزبی  بەعس بۆ سورییەکان، تەنها کەوتنی دیکتاتۆرێک نەبوو، بەڵکو پاشەکشێی هەندێک دەستەڵاتی ئیقلیمی و هێزگەڵێکیش بوو کە کاریگەرییان بەسەر هەژموونی یەکترەوە هەبوو. 
روسیا و ئێران و تورکیا لەلایەک و ئەمریکا و خۆرئاوا و هەندێک وڵاتی عەرەبی لەلایەکی ترەوە، لەگەڵ  هەندێک گروپی لۆکاڵی کە هەموویان کاریگەریی و لێکەوتەی هەمەلایەنەیان دروست کردبوو، بەڵام دواجار زۆرێکیان بەرژەوەندی و هەژموونیان لاواز بوو یان نەما.
ئیدارەی ئەمریکا، لەدوای هێرشەکانی تۆفانی ئەقسا، زۆر خێرا و کتوپڕ بە سیاسەتەکانیدا چۆوە، بەتایبەتی لە چوارچێوەی ئەو نەخشە و بەرنامەیەی بایدن و حزبی دیموکراتەکان لە مامەڵەکردن لەگەڵ خۆرهەڵاتی ناوەڕاست و ململانێ و ناکۆکییەکانیاندا دایڕشتبوو کە لەگەڵ روسیا و چین  هەیان بوو، چونکە جەنگی غەززە  سەراپای هاوکێشەکانی گۆڕی و ئۆکرانیاش هی خۆرهەڵاتی ئەوروپا و هەرێمی بەلتیق. 
لەپێناوی هاوسەنگی رۆڵ و پێگەی خۆی، ئیدارەی  ئەمریکا و  ترەمپ ناچارە، پێداچوونەوەیەکی جیۆپراگماتیکی بکات. بەشێوەیەک جارێکیتر وەک  پێشوو بە دوای هێزی مامناوەندیی لۆکاڵیدا نەگەڕێت و ئەو سیستم و دەستەڵاتانەش چیتر تاقی ناکاتەوە کە خاوەن پێگەی تائیفی و  لەرزۆکن، بەڵکو دەیەوێت بەپێی  داخوازیی خۆی و بە ئاوێتەکردن لەگەڵ تیۆری ئۆباما، کە ستراتیجی دووبارە رێکخستەوە و بنیاتناوە (Definition) هەنگاوی کردەیی بهاوێژێ.
بۆیە ئەمریکا، رۆڵی کاریگەر و یەکلاکەرەوەی دەبێت لە نەخشەی داهاتووی سوریادا.

کورد لە نەخشەکەدا چ رۆڵێک دەگێرێت؟. 
رەنگە خودی ئیدارەی ترەمپ، وەڵامێکی یەکلاکەرەوەی پێبێت، سەرباری هەموو گوشار و مەرجەکانی تورکیا و هەندێک لایەن، بەڵام بەپێی لێکدانەوە و توێژینەوەکان، پێشبینی دەکرێت ئەمریکا بەبێ کورد نەتوانێ ئامانجەکانی لە داهاتووی سوریا و ناوچەکەشدا بپێکێت، بە تایبەتی لەژێر رۆشنایی ئەو هەژموونە فراوانخوازییە کە حکومەتەکەی نەتانیاهۆ و ئیسرائیل هەیەتی.
لێرەوە رەنگە خۆرهەڵاتی فورات، وەک هەرێم و ناوچەیەکی جیۆستراتیجی و جیۆسیاسی بمێنێتەوە، چونکە هەموو هێز و لایەنێکیش مامەڵە لەگەڵ پێدراوەکان دەکەن، ئەو پێدراوانە لەم ناوچانەدا هەن. 
لە هێزی چەکدار و بەهێز و راهێنراو، ئیدارە و بەرێوەبردن، سەرچاوەی وزە، سنووری لەگەڵ عیراق و تورکیایە کە هیچ پڕۆژەیەک لە سوریای داهاتوودا بەبێ ترانزێتی ئەو هەرێمە ناکرێت.
بۆیە ئەمریکا لەهەموان باشتر لە بایەخی رۆژئاوا تێگەیشتووە، هەم بۆ ئەوەی ببێتە فاکتەری بونیاتنانی سوریای نوێ، هەم بۆ سەقامگیری و فاکتەری پێکدادانی بەرژەوەندی و هەژموونیشە.
لەبەرئەوە، ئەمریکا جارێکیتر کار بۆ دووبارە بنیاتنانی هێزێکی نوێ ناکات، وەک ئەو توانا ماددی و سەربازی و مرۆیی و لۆجیستییەی لە ئەفغانستان و عیراق بۆ روبەڕوبوونەوەی تیرۆر خەرجی کرد.  
ئێستا هەسەدە وەک هێزێکی سەلمێنراو لەڕووی واقعی و ئیداری لە سوریادا هەیە و ئەو مەرجانەی تێدایە کە ئەمریکا دەیەوێت.
بۆیە داهاتووی سوریا بەبێ کورد ناچۆنیەک و بێ بەها دەبێت، لەگەڵ ئەوەی تورکیا و هاوکارەکانی زۆر پێداگریی لە کەنارگیرکردنی کورد و هێزەکانی هاوپەیمانی ئەمریکا دەکەنەوە، بەڵام لە ئەگەری پێداگریی تورکیا لەسەر خواستەکانی لەوبارەیەوە، لەوانەیە سیناریۆی پرۆسەی ئازادی عیراق دووبارە ببێتەوە، کە ئەوکات تورکیا رێگەی نەدا ئاسمانی وڵاتەکەی بەڕووی هێزەکانی ئەمریکا و هاوپەیمانەکانی بکاتەوە بۆ لەناوبردنی سەدام کە دواجار زۆر بەسەر تورکیادا شکایەوە و بێبەش کرا لە دەستکەوتەکانی  جەنگەکە و دواجار بووە جێی مشتومڕی دیپلۆماسی و سیاسی لە نێوان واشنتۆن و ئەنقەرەدا. 
ئەمریکا بەبێ ئەلتەرناتیڤی لۆجیکانە و واقعانە ناتوانێت و دەستبەرداری کورد و هێزەکانیان نابێت، چونکە هیچ لایەنێکی ئێستای سوریا نابنە جێگرەوەی کورد، بۆ روبەڕوبوونەوەی  تیرۆر و داعش، ئەوەش پرس و بابەتێکی ستراتیجییە لەلای ئەمریکا و ئیدارەکەی ترەمپیش.

بەهۆی بوونی نەوت تێیدا، زۆرێک چاویان بڕیوەتە شاری دێرەزور