نێوان ئەمریکا و ئەوروپا، ئۆقیانوسێکە

ئەمە لە رووی جوگرافییەوە، لەوانەیە چەند ملیۆن ساڵێک بێ وەهابێت، پانیی ئەو ئۆقیانووسە پێنج هەزار کیلۆمەترە، واتا دووریی کەنارەکانی خۆرئاوای ئەوروپا لە کەنارەکانی خۆرهەڵاتی ئەمریکا، ئەوەندە هەزار کیلۆمەترە!. 
ئەمریکا ئەوروپاییەکان دۆزییانەوە، هەر ئەوانیش ئاوەدانیان کردەوە و هەم دز و جەردە و پیاوکوژ و لە یاسا دەرچوو و خەڵکی لاسار و سەرکێشیان بۆ رەوانە کرد، هەم زانا و کەسایەتی و بازرگان وخەڵکی سادە روویان کردە ئەو کیشوەرە بۆ ئاوەدانکردنەوەی و لەو پرۆسەیەشدا بەداخەوە سەدان هەزار کەسیان لە دانیشتوانە رەسەنەکەی ئەمریکا کوشت کە هیندییە سورەکان بوون. 
ئەمریکا لە جەنگی جیهانی دووەمدا چووە پاڵ هاوپەیمانان بۆ جەنگی ئەڵمانیا و و ژاپۆن و ئیتالیا و هاوپەیمانەکانیان و ئەو دوورییەی سفر کردەوە کە جوگرافیا دروستیکردوە. 
لەپاش شکستی ئەڵمانیا و هاوپەیمانەکانی، ئەمریکا بە بەهێزی شوێنی خۆی لە ئەوروپا چەسپاند، هەم لە رووبەڕووبوونەوەی ئەوەی پێیان دەوت پەلهاویشتنی کۆمۆنیست لە ئەوروپادا لە دژی یەکێتیی سۆڤییەتی ئەوسا، هەم لە جێبەجێکردنی پلانی مارشاڵ بۆ ئاوەدانکردنەوەی ئەوروپای کاول بووی پاش جەنگ، دواتریش لەدروستکردنی پەیمانی سەربازیی باکووری ئەتڵەسی(ناتۆ) بۆ رووبەڕووبوونەوەی یەکێتیی سۆڤییەت. 
لەو سەردەمەشدا، لەنێو ئەوروپادا، بۆچوونێکی بەهێز هەبوو بۆ سەربەخۆبوونی ئەوروپا لە سیاسەتی ئەمریکا، تا ئەوروپا نەبێتە پاشکۆی ئەمریکا.
یەکێک لە سەرکردە دیارەکانی ئەوسای ئەوروپا پێشڕەویی ئەم ئاراستەیەی دەکرد کە شارل دیگۆلی سەرۆک فەرەنسا بوو. 
بیرۆکە و دواتریش دروستبوونی یەکێتیی ئەوروپا، بەپێی پەیماننامەی ماسترێخت 1992، هەر لەم دیدەوە سەرچاوەی گرتووە. وڵاتانی ئەوروپا لەڕێی یەکێتیی ئەوروپا و یاسا و دامەزراوەکانییەوە، ماوەیەکی زۆرە لە هەوڵی ئەوەدان کە خۆیان ئاراستەیەکی جیایان لە سیاسەتی ئەمریکا هەبێت و ئەم حاڵەتە لە 10 ساڵی رابوردودا زۆر بە ئاشکرا دیار بوو، ئەم ویستەش ئەڵمانیای سەردەمی ئەنگیلا مێرکل و فەرەنسا پێشرەوییان دەکرد. لە بەرامبەردا ئەمریکا، بەهەموو توانایەکی خۆیەوە دژایەتی ئەو نەهجەی دەکرد و هەموو توانای خۆی بۆ شکست پێهێنانی خستبووەگەڕ. رووداوەکانی ساڵی 2014 ی ئۆکرانیا و ئەنجامدانی کۆدەتا لەو وڵاتە بە پشتگیری ئەمریکا وڵاتانی ئەوروپا و دروستبوونی گرژیی لە نێوان روسیا و ئۆکرانیا، فرسەتێکی لەباری بۆ ئەمریکا رەخساند کە مەرامەکانی خۆی بۆ ناچارکردنی ئەوروپا تاکو لە قسەی دەرنەچن جێبەجێ بکات و کاتێکیش روسیا پەلاماری ئۆکرانیای دا، ئەمریکا و ئەوروپا پێکەوە دژی روسیا وەستانەوە، بەشێوەیەک ئەوروپا زۆر لە ئەمریکا بەرامبەر  روسیا توندتر بوو. تێوەگلانی ئەوروپا لە جەنگی بەناو روسیا و ئۆکرانیا- کە لە بنەڕەتدا جەنگی نێوان ناتۆ و روسیایە- ئەوروپای ناچارکرد بە هەموو توانای خۆی یارمەتی ماددی و سەربازیی پێشکەش ئۆکرانیا بکات و دوو هێندەی ئەمریکا سزا بەسەر روسیادا بسەپێنێت، ئەمەش وایکرد یەکێتی ئەوروپا لە ئەمریکا ئەمریکایی تر بێت لە دژایەتی روسیا. 

ئەوروپا بەم هەڵوێستەی زیانی گەیاند بەخۆی
ئەم هەڵوێستەی ئەوروپا زەرەری گەورەی هەبوو لە رووی ئابووری و سەربازییەوە. 
لە رووی ئابوورییەوە، ئەوروپای تووشی قەیرانێکی گەورە کردووە، بەشێوەیەک گرانی بەجۆرێکە هەموو کەلوپەلێک پێنج هێندە نرخەکەی زیادبووە، ئەو غازەی بە نرخێکی هەرزان لە روسیایان دەکڕی، ئەمریکا بەسێ هێندەی ئەو نرخە پێیان دەفرۆشێ، جگە لەوەی دەیان ملیار یۆرۆیان وەک هاوکاری بەخشیوەتە ئۆکرانیا. 
لە رووی سەربازیشەوە، جگە لەو بڕە زۆرە چەک و تەقەمەنییەی لە ماوەی ئەم سێ ساڵەی جەنگەکەدا بەخشیویانەتە ئۆکرانیا، بۆ خۆشیان ناچاربوون بە دەیان ملیار یۆرۆ لە بواری خۆ چەککردندا خەرج بکەن.            
پاش هەڵبژاردنی دۆناڵد ترەمپ بە سەرۆکی ئەمریکا و دەست بەکاربوونی، دید و سیاسەت و بۆچوونی ئەمریکا، بەرامبەر ئەوروپا وەرچەرخانێکی گەورەی تێکەوت. 
ترەمپ مانگێکە دەست بەکاربووە، بەڵام هەڵوێستی پێچەوانەی سیاسەتی یەکێتیی ئەوروپا لە هەموو رووەکانەوە دەڵێی 10 ساڵە جیاوازە! سەرەتای ئەم جیاوازییەش، لە دوو هەڵوێستدا زۆر بەزەقی و ئاشکرا دیارە، یەکەمیان پەیوەندیی تەلەفۆنییە سەعات و نیوییەکەی ترەمپ لەگەڵ فلادیمیر پوتنی سەرۆکی روسیا و بڕیاردانیان بۆ کۆبوونەوەی دوو قۆڵی و یەکلاکردنەوەی جەنگی ئۆکرانیا بە گفتوگۆی نێوانیان، بێ بەشداریی وڵاتانی ئەوروپا و خودی ئۆکرانیایش. 
دووەم قسەکانی جێگری سەرۆکی ئەمریکا جی دی ڤانس، لەکۆنفرانسی ئاسایشی میونشن کە تیایدا بە توندی رەخنەی لە ئەوروپا گرت و بەوە تاوانباری کردن کە دیموکراسی و ئازادی رادەربڕین لایان، پاشەکشەی کردووە، هەروەها ئاماژەی بە بێ توانایی هەندێ لە وڵاتانی ئەوروپا دا لە مەسەلەی رێگرتن لە کۆچی نایاسایی. 
جگە لەوە، ڤانس لەگەڵ سەرۆک و پاڵێوراوی حزبی ئەلتەرناتیڤ لە پێناوی ئەڵمانیا کۆبۆوە کە لەلایەن زۆربەی زۆری حزبەکانی ئەڵمانیا و ئەوروپاش دژایەتی دەکرێت.  
لەلایەکی ترەوە ، جیاوازیی زۆر بەدی دەکرێت لە گرنگیدان بە بەها کۆمەڵایەتییەکان و دژایەتیکردنی هاوڕەگەز بازی لەلای حکومەتی ئەمریکا بە پێچەوانەی ئەوروپاوە. 

پەیوەندییەکانی ئەوروپا و ئەمریکا بەرەو کوێ؟
لەلایەکی ترەوە، بڕیاری دۆناڵد ترەمپ بۆ گومرگ خستنە سەر کاڵا ئەوروپاییەکان، یان زیادکردنی، هێندەی تر قوڕەکەی بۆ یەکێتیی ئەوروپا خەستتر کردۆتەوە. 
ئەم هەڵوێستانەی ئێدارەکەی ترەمپ یەکێتی ئەوروپا و سەرۆک حکومەتەکانی زۆر تووڕەکردووە و وای کردووە ئەوروپاییەکان بۆ کۆدەنگییەک دەگەڕێن لە بەرامبەر ئەم هەڵوێستانەی ئەمریکا کە هەندێ لە وڵاتان و سیاسەتمەداران و چاودێران بە سووکایەتی و بێڕێزی دادەنێن بەرامبەر ئەوروپا. 
هەموو ئاماژەکان ئەوەمان پێ دەڵێن کە پەیوەندیی نێوان ئەوروپا و ئەمریکا بەرەو ئاڵۆزبوونێکی بێ وێنە هەنگاو دەنێت، تا ئاستی دابڕان، بەمەش دووریی نێوان ئەو دوو کێشوەرە نەک دەگەڕێتەوە بۆ پێنج هەزار کیلۆمەترەکە، بەڵکو سەد هەزاریش تێدەپەڕێنێ!.

ولاتانی یەکێتی ئەوروپا، دەیانەوێت رێ لە جێبەجێکردنی پلانەکانی ترەمپ بگرن سەبارەت بە باج