سوریا هەنگاو بەرەو كوێ دەنێت؟

سۆران داودی  

زۆر زەحمەتە هەروا زوو سەر لەوە دەربكەین كە چی لە سوریا بەتایبەتی لە حەلەب دەگوزەرێت، تائێستا خوێندنەوە و زانینی ئاراستەی رووداوەكان روون نییە و راستییەكان بە ئاسانی خۆیان  بەدەستەوە نادەن. 

ئەو هێزە ئیسلامییانەی هێرشەكانیان دەستپێكردووە، پێشتریش هەر هەبوون، بەڵام دوای ئەوەی لە ساڵی 2015 زۆربەی ناوچەكانیان لەدەستدا، كشومات لە هەندێك شوێندا مابوونەوە، بەڵام رۆژی چوارشەممەی رابردوو لەناكاودا هێرشێكیان دەستپێكرد.   
پەرەسەندنەكانی ئەم دواییەی حەلەب، رەنگدانەوەی ئاڵۆزی بارودۆخی قەیراناوی و گرژیی سوریایە. دەكرێت رووداوەكانی سوریا بە چەند هۆكارێكی گرێدراو بەیەكەوە روونبكرێتەوە:
  1- ململانێی نێوان لایەنە ناوخۆییەكان: پەرەسەندنەكە و هێرشكردنە سەریەك لە نێوان سوپای سوریا و گروپە چەكدارەكان لە لادێكانی حەلەب و ئیدلب. گروپە چەكدارەكان بارودۆخی ئێستا دەقۆزنەوە بۆ بەدەستهێنانی دەستكەوتی مەیدانی، لەكاتێكدا سوپای سوریا هەوڵدەدات كۆنترۆڵی خۆی بەسەر ئەو ناوچانەدا بسەپێنێتەوە كە شایەتحاڵی پێشێلكارییەكان بوون.
  2- رەهەندە ناوچەیی و نێودەوڵەتییەكان: ململانێی ئێستای حەلەب بەشێكە لە گرژییە ناوچەیی و نێودەوڵەتییەكان و لێی جیاناكرێتەوە. راپۆرتەكان باس لە دەستێوەردانی ناڕاستەوخۆی لایەنە ناوچەیی و دەرەكییەكانی وەك توركیا دەكەن، كە هەڵوێستێكی نادیاری سەبارەت بەم هەنگاوە سەربازییە هەیە و هەندێك سەرچاوەی ناوچەیی ئاماژە بۆ  بوونی توركیا لە پشت هەموو ئەو سیناریۆ تازانەوە دەكەن، ئەم رووداوانەی ئێستاش بەرجەستەی بەردەوامیی كێبڕكێكانە لە پێناو هەژموونی كارەكتەرە سەرەكییەكان لە باكووری سوریا.  
  3- قەیرانی مرۆیی وەك هاندەرێك بۆ ململانێكان: كەمیی هاوكارییە مرۆییەكان لە باكووری رۆژئاوای سوریا، گرژییەكان زیاتر دەكەن، ئەمەش كاریگەریی هەیە لەسەر گەیاندنی خزمەتگوزارییە سەرەتاییەكان لەو ناوچانەی كێشەیان تێدایە. لەگەڵ نزیكبوونەوەی زستان فشارەكان لەسەر دانیشتووان و لایەنە پەیوەندیدارەكان زیاتر دەبێت، ئەمەش وایكردووە هەندێك لایەن دۆخەكە بقۆزنەوە بۆ سەپاندنی ئەجێنداكانیان.
4- ژینگەی سیاسی و سەربازیی: رەنگە پەرەسەندنەكە پەیوەندیی بە دووبارە پێگەی لایەنە ناكۆكەكانەوە هەبێت و هەوڵێك بێت بۆ باشتركردنی هەلومەرجی دانوستان لەسەر ئاستی سیاسی، جا لە ناوخۆدا بێت، یان لە چوارچێوەی دانوستانە نێودەوڵەتییەكانی  پەیوەست بە سوریاوە بێت، ئەمەش دووبارە ئەگەری تێوەگلانی توركیا زیاتردەكات كە هەوڵێكی زۆری داوە بۆ دانوستان لەگەڵ سوریا.  
بۆیە ئەوەی لە حەلەب دەگوزەرێت، تەنها شەڕێكی مەیدانی نییە، بەڵكو رەنگدانەوەی ململانێیەكی قووڵترە كە رەهەندی مرۆیی و سیاسی و سەربازیی لەخۆدەگرێت، وەك چۆن هەر لایەنێك لەژێر رۆشنایی واقیعێكی گۆڕاودا هەوڵدەدات بەرژەوەندییەكانی خۆی بەدەستبهێنێت.
ترسناكی ئەم شەڕەی ئێستا لە هەندێك خاڵدا بەرجەستە دەبێت:
1- هێزە هێرشبەرە بەرهەڵستكارەكان بەوە ناسراون كە زۆر توندڕەون و بەشێكن لە قاعیدە و سەرچاوەكان ئاماژە بەوە دەكەن كە 26 گروپی ئیسلامیی توندڕەو چوونەتە پاڵیان، لە ناویاندا گروپی داعش و كەتیبەی ئۆزبەكی و جەیش ئەلتوركستانی و جەیش ئەلحەق ئیمارەتی قۆقازی و زۆرتر بە سەركردایەتیی ئەبو موحەمەد جۆلانی كەپێشتر سەركردایەتیی جەبهەی نوسرەی دەكرد پێش گۆڕینی ناوەكەی بۆ هیئة تحریر الشام.
2- جاران حزبوڵڵای لوبنانی لەگەڵ سوپای ئەسەد رووبەڕووی ئەو هێزانە وەستابوونەوە، بەڵام حزبوڵڵای لوبنانی دوای شەڕی ئیسرائیل، ناوچەكەی چۆڵكرد، بۆیە چاوەڕوان دەكرێت ئەم هێزانە سەرەتا بتوانن چەند ناوچەیەكی فراوان داگیر بكەن. پرسیارەكەش ئەوەیە ئایا بەرەو دیمەشق دەڕۆن یان نا؟  ئایا مەبەستیان رووخاندنی رژێمی ئەسەدە؟ 
3- تائێستاش بە تەواوەتی روون نییە و نەزانراوە كێ دەستی لەم سیناریۆیەدا هەیە. 
 بەڵام وادیارە لە چەند رۆژی داهاتوودا زۆربەی گرێكان دەكرێنەوە و وێنەكانیش روون دەبن.