دانپێدانانی نێودەوڵەتی بە سوریاش تا رادەیەکی زۆر پەیوەستە بە رۆڵی روسیا، وەک ئەندامێکی هەمیشەیی ئەنجومەنی ئاسایش
دوای روخانی بەشار ئەسەد، یەکەم سەردانی وەفدێکی روسیا بۆ سوریا، بە هەوڵێکی مۆسکۆ دادەنرێت بۆ دانانی بەردی بناغەی پەیوەندییەکی ستراتیژی لە داهاتوودا لە نێوان هەردوو وڵات، بەتایبەتی کە لە ئاستی نێودەوڵەتی و هەرێمیدا گرنگی بە رەوتی گواستنەوەی پرۆسەی سیاسی لە سوریا دەدرێت، ئەگەرچی سەردانی وەفدەکە بەراورد بە وەفدە دیپلۆماسییەکانی وڵاتانی تر درەنگ کەوت، بەڵام تارادەیەک ئەگەری هەیە کاریگەریی نەرێنی لەسەر رەوتی پەیوەندییەکان دروست بکات.
روسیاو سوریا پەیوەندیەکی لە مێژینەیان هەیەو ئەم پەیوەندییەش بەدرێژایی جەنگی سارد و لە سەردەمی یەکێتی سۆڤیەتەوە تا رووخانی ئەسەد درێژەی هەبووە، بۆ روسیا هێندەی پێگەی جیۆسیاسیەکەی سوریا گرنگە، ئەوەندە رژێمەکەی گرنگ نییە، بۆ سوریاش روسیا گرنگەو رەنگە ئەحمەد شەرع نەیەوێت بە ئاسانی دەستبەرداری ئەم زلهێزە جیهانییە ببێت، بەتایبەتی کە روسیا خاوەن مافی رەتکردنەوە واتە ڤیتۆیە لە نەتەوە یەککگرتووەکان، بۆیە ئەگەر لە ئاییندەدا پەیوەندییەکانی ئەم دوو وڵاتە ئاڵۆزبن لەبەرژەوەندیی سوریا نابێت، هەر بڕیارێک لەبەرژەوەندیی سوریا بدرێت ئەوکات روسیا لە دژی دەوەستێتەوە و ڤیتۆی دەکات.
دانپێدانانی نێودەوڵەتی بە سوریاش تا رادەیەکی زۆر پەیوەستە بە رۆڵی روسیا، وەک ئەندامێکی هەمیشەیی ئەنجومەنی ئاسایش، لێرەدا دەتوانرێت هەڵوێستی دیمەشق لەبارەی مۆسکۆ دیاری بکرێت، دوای کۆمەڵێک شت، لەوانە بەڵێندان بۆ بەدەستهێنانی پاڵپشتی سیاسی و دیپلۆماسی لە کۆڕ و بۆنە نێودەوڵەتییەکانداو دەستەبەرکــــــــردنی پاراستن لەهەر فشارێکی خۆرئاوا یان ناوچەکە، بە تایبەت کە مۆسکۆ یەکەم وڵات بوو، لە دوای رووخانی رژێمی ئەسەد لە ئەنجومەنی ئاسایش، بانگەوازی هەڵوەشاندنەوەی سزاکانی سەر سوریای دەستپێکرد.
کەواتە هەردوو وڵات چی دەکەن؟
چۆن دەتوانن پەیوەندییەکانیان ئاسایی بکەنەوە؟
ئێستا روسیا، لە بەرامبەر هەر رێککەوتنێکدا لەگەڵ حکومەتی کاتی سوریا بەدوای گەرەنتیدا دەگەڕێت، کە ئەوەش خۆی لە چەند خاڵێکدا دەبینێتەوە:
*پاراستنی بنکە سەربازییەکانی روسیا لە سوریا.
*گرەنتیکردنی پاراستنی بەرژەوەندییەکانی روسیا لە دەریای ناوەڕاست.
* پاراستنی بەرژەوەندییە ئابوورییەکانی ئەو وڵاتە لە سوریا، لەسەروویانەوە گرەنتی هاوردەکردنی گەنمی روسیا لەلایەن سوریاوە.
سوریا چی لە روسیا دەوێت؟
سوریاش بەهەمان شێوە کۆمەڵێک خاڵ و پێشمەرجی هەیە بۆ ئاساییکردنەوەی پەیوەندیەکانی لەگەڵ روسیا، لەسەرووی هەموویانەوە، رادەستکردنەوەی ئەسەد تا لە دادگایەکی وڵاتەکەیدا دادگایی بکرێت، ئەگەر ئەمە جێبەجێکرا، سوریا دەیەوێت لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی، روسیا پشتگیری لە بەرژەوەندییەکانی سوریا بکات، بەتایبەت لە بابەتی هەڵگرتنی سزاکانی سەر ئەو وڵاتە، هاوکات بابەتی قەرزە کەڵەکەبووەکانی سەر سوریا، یەکێکی دیکەیە لەو دۆسێیانەی کە سوریا دەیەوێت لەسەر مێزی هەرجۆرە دانوستان و رێککەوتنێک «ئەگەر بێتە ئاراوە» لەگەڵ روسیا گفتوگۆی لەسەربکات.
روسیا دەست بەرداری ئەسەد دەبێت؟
تائێستا ئەوەی هەیە، چەند سیناریۆیەک بۆ وەڵامی ئەم پرسیارە دەخرێتەڕوو، یەکەمیان بریتییە لە هێشتنەوەی ئەسەد لە روسیاو پێدەچێت مۆسکۆ بە چەند هۆکارێک پێی باش بێت ئەسەد بمێنێتەوە، لەوانە، پاراستنی متمانەی خۆی، وەک هاوپەیمانێکی متمانەپێکراو، بەمەش پێگەی ناوچەیی خۆی بەهێزتر دەکات، رەگەزنامەی روسی یان پارێزبەندی یاسایی بە ئەسەد بدات بۆ پاراستنی لە لێپێچینەوە، بەکارهێنانی وەک کارتێک لە دانوستانە سیاسییەکان سەبارەت بە داهاتووی سوریا، «ئەمەیان بەهێزترین ئەگەرە»، چونکە پێدەچێت لە داهاتوودا سوریا، پێگەی نێودەوڵەتی خۆی بەهێزبکات و ئەوکات فشاری نێودەوڵەتی بخاتەگەڕ لە پێناو رادەستکردنەوەی ئەسەد، ئەگەرچی تا ئێستا ئەمە نەکراوە، بۆیە روسیا دەیەوێت ئەسەد وەک کارتێک لەدەستی خۆیدا بمێنێتەوە و لەگەڵ سوریا مامەڵەی پێوەبکات، لە بەرامبەر ئەوەی گەرەنتی دەستکەوتی ستراتیژی بۆ بکات، پێش ئەوەی فشاری نێودەوڵەتی بخرێتەسەر، چونکە ئەگەر بەفشاری نێودەوڵەتی ئەمە رووبدات، ئەوکات روسیا ناتوانێت ئەسەد وەکو کارتێک لەسەر مێزی گفتوگۆ بەکاربهێنێت.
داهاتوو ئاشکرای دەکات، ئایا مۆسکۆ بەردەوام دەبێت لەسەر لە باوەشکردنی ئەسەد، یان لەژێر فشاری حساباتی سیاسیی نێودەوڵەتیدا بە هەڵوێستی خۆیدا دەچێتەوە.
