ئەگەرچی ئامانجی نزیک و دووری هەر رێکخستنێکی سیاسیی کۆمەڵگە؛ بەدەستهێنانی زۆرینەی دەسەڵات و دەستبەسەرداگرتنی جومگە سەرەکییەکانییەتی، بەڵام بە دەگمەن نەبێت حزبە کوردییەکان بیریان لەوە نەکردووەتەوە کە لەسەر بنەمای تایبەتمەندیی دەسەڵاتەکان و لێکجیاکردنەوەیان؛ پێکهاتەی سیاسیی رێکخستنی حزبەکانیان رێکبخەنەوە و سەرلەنوێ پەیکەربەندیی دەسەڵاتە پەرلەمانی، حکومی، دادوەریی، میدیایی و مەدەنییەکانیان دابڕێژنەوە!.
لەو سۆنگەیەوە و بەپشتبەستن بە بنەمای لێکجیاکردنەوەی دەسەڵاتەکان لەلایەن بیرمەندی فەڕەنسایی مۆنتسکیۆ (1689-1755)؛ زانستی هاوچەرخی سیاسیی دەسەڵاتە سەرەکییەکانی فەرمانڕەوایی بۆ دەسەڵاتی یەکەم (یاسادانانی پەرلەمان)؛ دەسەڵاتی دووەم (راپەڕاندنی حکومەت)؛ دەسەڵاتی سێیەم (دادوەریی دادگە و داوەران)؛ دەسەڵاتی چوارەم (راگەیاندن و پەیوەندییەکان) لەگەڵ دەسەڵاتی پێنجەم (رێکخراوەکانی کۆمەڵی مەدەنی) بەش و پۆلێنکردووە. بەجۆرێک کە هەریەکەیان خاوەن سەروەریی و سەربەخۆیی پیشەیی کارکردنی خۆیان بن و بەدوور لە تێکەڵاویی و دەستوەردان لە دەسەڵاتی یەکتری، لە رێکخستنی سیستمی فەرمانڕەوایی وڵاتدا هەماهەنگ و بەشداربن.
جا بەدەر لە شێوازە کۆنەکانی رێکخستن و بەڕێوەبردنی حزبی کوردی، کە بۆ هەر کەرت و کایەیەک نوێنەرێکی هەیە و نوێنەرایەتییکردنی بەرژەوەندییە حزبییەکانی کردووەتە پێشمەرجی بەربژێرکردن و دامەزراندنی؛ دەشێت سوود لەم بیرۆکە نوێیە وەربگیرێت و کار بە پێوەری پسپۆڕیی، لێهاتوویی و هاوبەشیی لە بڕیاردان و شۆڕکردنەوەی دەسەڵاتەکان و شێوازەکانی دابەشکردنی لەنێو رێکخستنە سیاسییەکان و ئۆرگانە جیاوازەکاندا بکرێت.
ئەم بیرۆکە پێشنیازکراوە؛ دەشێت هەم خزمەت بە تاکتیک و ستراتیژی کارکردنی حزب، هەم خزمەت بە ئامانجەکانی ئەندام و دەنگدەر و هەوادارانی حزب بکات، چونکە ئاست و ئاراستەی هەماهەنگیی و بەدواداچوون لە کاروبارەکانی چین و توێژە جیاوازەکانی کۆمەڵگەدا زووتر و زیاتر دەکات.
ئاشکرایە لە کوردستانی گەورەدا بەگشتی و لە هەرێمی کوردستانی عیراقدا بەتایبەت؛ کەم رێکخستنی سیاسیی و حزبی کوردی سەرچڵیی و بوێریی ئەوەیان هەبووە دەست بۆ رێکخستنەوەی بنچینەیی دەسەڵاتەکانی سەرۆک و سەرکردایەتیی و ئۆرگانە جیاوازەکانیان ببەن. شاهۆکاری ئەوەش، رەنگە بۆ سروشتی حزبی کوردی لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاستدا بگەڕێتەوە کە لەهەر پارچەیەکی کوردستانی عیراق، ئێران، تورکیا و سوریادا بووبێتن، زۆرتر لەپێناوی بەرگریی لە مانەوە و بەردەوامیی پرسە نەتەوەییەکاندا دروستبوون و کەمتر پەرژاونەتە سەر خۆبەڕێوەبەریی و دابەشکردنی دەسەڵاتەکان و رێکخستنەوەی ئۆرگانە جیاوازەکانی حزب.
واتە هێندەی مەبەستیان بووە لە دەوری کاریزمایەک کۆببنەوە و بە دەستەجەمعی شوێنکەوتەی بن و فەرمانی لێ وەربگرن، نیو هێندە مەبەستیان نەبووە تاکەکان یاخود سەرچاوە مرۆییە وزەبەخشەکانیان بۆ مانەوە و بەردەوامیی حزب پەروەردە بکەن، تا لە نەمانی کاریزماکەیاندا کۆی رێکخستنە سیاسییەکەشیان هەڵنەوەشێتەوە یان پەرتەوازە و پەراوێز نەخرێت!.
لەو نێوەندەدا و بەپێی ئەو دەسەڵاتانەی لە پەیڕەوی ناوخۆی پەسەندکراوی پێنجەمین کۆنگرەی یەکێتیی نیشتیمانیی کوردستاندا پێیبەخشراوە؛ بافڵ جەلال تاڵەبانی وەک سەرۆکی حزب، سازدانی دیداری دەوریی حزبەکەی «لە پێناو دروستکردنی دید و سیاسەت و پرۆژەی یەکێتی لە سێکتەرە جیاوازەکاندا» کردووەتە بڕیاری ژمارە 83ی رۆژی 09ی کانوونی یەکەمی 2021 و قوباد تاڵەبانی-ی وەک ئەندامێکی مەکتەبی سیاسی کردووەتە سەرپەرشتیاری رێکخستنی ئەو دیدارە.
هەروەک لە 31ی ئایاری 2022دا کۆتایی بە خولی یەکەمی دیدار هێنرا و بۆ رێکخستنی دووەمین خولی دیداری یەکێتی، ئێستا کۆنفرانسی ناوچەیی سازدەدرێن. هەربۆیە؛ ئەم پێشنیازەی ئێمەش گرنگییەکی زیاتری دەبێت، ئەگەر وردتر بڕگەکانی تاوتوێ بکرێن و وەک سیناریۆیەکی نوێی رێکخستنەوەی پەیکەربەندیی دەسەڵاتەکانی سەرۆک و سەرکردایەتی و بنکەی جەماوەریی ی.ن.ک لە ئاستی ناوخۆیی و هەرێمی و نێودەوڵەتییدا کاری پێبکرێت.
ئەم پێشنیازە؛ هێڵە گشتییەکانی دابەشکردنی دەسەڵاتەکان و ژمارەی گشتیی ئەندامانی حزب و بەربژێرانیان و زۆریی و کەمیی ژمارە و دەسەڵاتیشیان دەکەوێتە سەر مەودای جوگرافیی هێزی حزبەکە
ناوەڕۆکی پێشنیازەکەی ئێمە لەوەدا چڕدەبێتەوە کە جگە لە سەرۆک و جێگر و بڕیاردەرانی حزب؛ هەر پێنج دەسەڵاتەکە لەنێوان سەرۆکایەتیی و بنکەی جەماوەریی حزبدا بەشبکرێن و لەنێو پەیڕەوی ناوخۆدا جێیان بکرێتەوە و پەسەندبکرێن. دواتر بە پشتبەستن بە ناوەڕۆکی ماددەکانی پەیڕەوی ناوخۆ؛ چەند رێنماییەک بۆ ئاسان جێبەجێکردنی وردەکاریی هەریەک لە دەسەڵاتەکان دابڕێژرێن کە لەلایەن یەکێک لە بڕیاردەرانی حزبەوە بۆ کاروباری یەکێک لە دەسەڵاتەکان سەرپەرشتیی دەکرێن.
واتە لە بنەمادا حەوت کەس وەک دەستەی سەرۆکایەتیی حزب؛ دەبن بە ئەندامی مەکتەبی سیاسیی. جگە لە سەرۆک و جێگری سەرۆک؛ پێنج بڕیاردەر (Secretary)یش بۆ بەڕێوەبردنی کاروبارەکانی ئەم پێنج دەستەیەی خوارەوە دادەنرێن:
یەکەم؛ دەستەی دەسەڵاتی یاسادانان و بڕیاردەری بەڕێوەبردنی:
بڕیاردەری کاروباری یاسادانان؛ هەڵبژێردراوی سەرۆک و جێگری سەرۆک دەبێت و راستەوخۆ دەبێتە بەرپرسی بەڕێوەبردنی دەستەی دەسەڵاتی پەرلەمانیی یان یاسادانانی حزب. بڕیاردەر؛ باشترە ئەزموونی پەرلەمانیی هەبێت و ئاشنا و ئاگاداری شێوازی داڕشتنی پێشنیازەیاسا و یاسادانان و شێوازەکانی دەرچوواندنی بێت لەو کەرت و کایانەی دەچنە چوارچێوەی کارنامەی یاسادانانی حزبەوە، هەم لە پەرلەمانی کوردستان و هەم لە پەرلەمانی عیراقدا. ئەندامانی ئەم دەستەیە؛ دەشێت لە پەرلەمانتارانی کۆن و نوێی پەرلەمان پێکبهێنرێن و بۆ پاڵپشتی و چاودێریی تیمی پەرلەمانیی حزب ئەرکدار بکرێن.
ئەرکێکی دیکەی ئەم دەستەیە؛ دەکرێت هەڵبژاردنی بەربژێرانی حزب بێت بۆ خولەکانی داهاتووی پەرلەمانی کوردستان و عیراق و ئەنجوومەنەکانی شارەوانییەکان.
لێرەدا ئاستی کراوەیی و داخراوەیی حزب لە رەخساندنی دەرفەت و هێنانە ناوەوەی بەربژێرانی ناحزبی یاخود کەسانی پسپۆڕ و پیشەگەر بۆ پێگە جیاوازەکان، رۆڵی لە تۆخکردنەوە یان کاڵکردنەوەی دەستی حزب لە سیستمی پەرلەمانیدا دەبێت. ئەوەش دەبێت بە یەکێک لە دەستکەوتەکانی حزب کە لەپێناوی پتەوکردنی پایەکانی سیستمی دیموکراسیدا خەباتی شاخ و شاری ئاوێزانی ئامانجە سیاسییەکانی کردبێت.
دووەم؛ دەستەی دەسەڵاتی راپەڕاندن و بڕیاردەری بەڕێوەبردنی
بڕیاردەری کاروباری راپەڕاندن، هەڵبژێردراوی سەرۆک و جێگری سەرۆک دەبێت و راستەوخۆ دەبێتە بەرپرسی بەڕێوەبردنی دەستەی دەسەڵاتی حکومەتی یان راپەڕاندنی حزب. بڕیاردەر واباشترە ئەزموونی حکومیی هەبێت و ئاشنا و ئاگاداری شێوازی بەڕێوەبردنی حکومیی و داڕشتنی رێنمایی و شێوازەکانی دەرچوواندنی بێت لەو کەرت و کایانەی دەچنە چوارچێوەی کارنامەی راپەڕاندنی حزبەوە، هەم لە حکومەتی هەرێمی کوردستان و هەم لە حکومەتی عیراقدا. ئەندامانی ئەم دەستەیە، دەشێت لە وەزیر، بریکاری وەزیر، راوێژکار و بەڕێوەبەری گشتیی کۆن و نوێی حکومەت پێکبهێنرێن و بۆ پاڵپشتیی و چاودێریی تیمی حکومیی حزب ئەرکدار بکرێن. هاوکات دەکرێت ئەرکێکی دیکەی ئەم دەستەیە؛ هەڵبژاردنی بەربژێرانی حزب بێت بۆ خولەکانی کابینەی داهاتووی حکومەتەکانی کوردستان و عیراق و دەستە جیاوازەکانیان.
هەڵبەت لێرەدا ئاستی کراوەیی و داخراوەیی حزب لە دەرفەت رەخساندن و هێنانە ناوەوەی بەربژێرانی ناحزبیی یاخود کەسانی پسپۆڕ و پیشەگەر بۆ پێگە جیاوازەکان؛ رۆڵی لە تۆخکردنەوە یان کاڵکردنەوەی دەستی حزب لە سیستمی حوکمڕانییدا دەبێت. لێرەشدا؛ روونتر مەبەست و ئامانجی حزب لە پێکهێنانی کابینەی حکومەتی باش لە کەسانی تەکنۆکرات دەردەکەوێت!
سێیەم: دەستەی دەسەڵاتی دادوەریی و بڕیاردەری بەڕێوەبردنی
بڕیاردەری کاروباری دادوەریی؛ هەڵبژێردراوی سەرۆک و جێگری سەرۆک دەبێت و راستەوخۆ دەبێتە بەرپرسی بەڕێوەبردنی دەستەی دەسەڵاتی دادوەریی یان ئەو سیستمە دادوەرییەی حزب بانگەشەی بۆ دەکات. بڕیاردەر، باشترە ئەزموونی دادوەریی لە نێوەندە یاساییەکانی وەک دادگا، یاخود ئەنجوومەنی دادوەریی هەبێت و ئاشنا و ئاگاداری شێوازەکانی دادگاییکردن و سیستمی دادوەریی و جۆرە جیاوازەکانی دادگای لێکۆڵینەوە، کەتن، مەدەنیی و سەربازیی بێت لەو کەرت و کایانەی دەچنە چوارچێوەی کارنامەی دادوەریی حزب؛ لە ئەنجوومەنەکانی دادوەریی کوردستان و عیراقدا. ئەندامانی ئەم دەستەیە؛ دەشێت لە دادوەران، پارێزەران، مافپەروەران، یاساناسانی حزبیی و ناحزبیی پێکبهێنرێن و بۆ پاڵپشتیی و چاودێریی تیمی دادوەریی حزب ئەرکدار بکرێن. دەکرێت ئەرکێکی دیکەی ئەم دەستەیە؛ هەڵبژاردنی ئەو بەربژێرانە بێت کە حزب ئارەزوویان دەکات بۆ خولەکانی داهاتووی ئەنجوومەنەکانی دادوەریی کوردستان و عیراق و دادگا جیاوازەکان. هەڵبەت لێرەدا ئاستی کراوەیی و داخراویی حزب لە رەخساندنی دەرفەت و هێنانەناوەوەی بەربژێرانی ناحزبیی یاخود کەسانی پسپۆڕ و پیشەگەر بۆ پێگە جیاوازەکان؛ رۆڵی لە تۆخکردنەوە یان کاڵکردنەوەی دەستی حزب لە سیستمی دادوەرییدا دەبێت. بەوەش وڵات؛ هەنگاوێک زووتر لە لێکجیاکردنەوەی فیعلیی دەسەڵاتە گشتییەکان نزیکدەبێتەوە!.
چوارەم، دەستەی دەسەڵاتی میدیایی و بڕیاردەری بەڕێوەبردنی
بڕیاردەری کاروباری میدیایی، هەڵبژێردراوی سەرۆک و جێگری سەرۆک دەبێت و راستەوخۆ دەبێتە بەرپرسی بەڕێوەبردنی دەستەی دەسەڵاتی راگەیاندن و پەیوەندییە گشتییەکانی حزب. بڕیاردەر؛ باشترە ئەزموونی میدیایی و دیپلۆماسیی هەبێت و ئاشنا و ئاگاداری شێوازی بەڕێوەبردنی دامەزراوە میدیایی و چەناڵە جیاوازەکانی بێت لەو کەرت و کایانەی دەچنە چوارچێوەی کارنامەی میدیایی و دیپلۆماسیی حزب لە کوردستان و عیراقدا. ئەندامانی ئەم دەستەیە؛ دەشێت لە میدیاکاران و دبلۆماتکار و ئەکادیمییانی کۆن و نوێی میدیا و نوێنەرایەتییەکان پێکبهێنرێن و بۆ پاڵپشتیی و چاودێریی تیمی میدیایی حزب ئەرکدار بکرێن. ئەرکێکی دیکەی ئەم دەستەیە؛ دەکرێت هەڵبژاردنی ئەو بەربژێرانە بێت کە حزب بۆ خولەکانی داهاتووی دەستەکانی گەیاندن و راگەیاندنی کوردستان و عیراق و میدیا جیاوازەکان ئارەزوویان دەکات.
لێرەدا ئاستی کراوەیی و داخراوەیی حزب لە دەرفەت رەخساندن و هێنانە ناوەوەی بەربژێرانی ناحزبیی یاخود کەسانی پسپۆڕ و پڕۆفیشناڵ بۆ پێگە جیاوازەکان؛ رۆڵی لە تۆخکردنەوە یان کاڵکردنەوەی دەستی حزب لە سیستمی میدیایی و دیپلۆماسییدا دەبێت.
پێنجەم، دەستەی دەسەڵاتی کۆمەڵگەی مەدەنیی و بڕیاردەری بەڕێوەبردنی
بڕیاردەری کاروباری کۆمەڵگەی مەدەنیی رێکخراوەکان؛ هەڵبژێردراوی سەرۆک و جێگری سەرۆک دەبێت و راستەوخۆ دەبێتە بەرپرسی بەڕێوەبردنی دەستەی دەسەڵاتی رێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنیی کە حزب راستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆ پشتگیریی مەعنەویی یان ماددیی یاخود هەردووکیان دەکات. بڕیاردەر؛ باشترە ئەزموونی رێکخراوەیی کۆمەڵگەی مەدەنیی هەبێت و ئاشنا و ئاگاداری شێوازی کارکردنی هێزی نەرمی رێکخراوە ناحکومییەکان بێت، وەک هێزێکی گوشار لەسەر دەسەڵاتەکانی دیکە و شێوازەکانی جووڵاندنی رای گشتی لە هەمبەر ئەو پرس و بابەتانەی دەبنە جێێ بایەخی تاکەکانی کۆمەڵگە؛ هەم لە پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان و هەم لە پارێزگاکانی باشوور و ناوەڕاستی عیراق. ئەندامانی ئەم دەستەیە؛ دەشێت لە ئەندامانی کۆن و نوێی رێکخراوە پیشەیی و جەماوەرییەکانی حزب و چالاکوانانی کۆمەڵگەی مەدەنیی پێکبهێنرێن و بۆ پاڵپشتیی و چاودێریی تیمی کۆمەڵگەی مەدەنیی رێکخراوە جیاوازەکانی حزب ئەرکدار بکرێن.
هەڵبەت لێرەدا ئاستی کراوەیی و داخراویی حزب لە رەخساندنی دەرفەت و هێنانەناوەوەی بەربژێرانی ناحزبی یاخود کەسانی پسپۆڕ و پیشەگەر بۆ پێگە جیاوازەکان؛ رۆڵی لە تۆخکردنەوە یان کاڵکردنەوەی دەستی حزب لە سیستمی رێکخراوەیی کۆمەڵگەی مەدەنیدا دەبێت.
لە خستنەڕووی ئەم بیرۆکە پێشنیازەدا؛ رەچاوی پێکهاتەی کۆمەڵگەی کوردی و سروشتی دابەشکردنی دەسەڵاتەکان کراوە. واتە سیناریۆیەکە؛ بۆ پێکەوەبەستنەوە و ئاوێزانکردنی لایەنی تیۆریی و کردەیی حزبایەتییە لە هەرێمی کوردستاندا. هەڵبەتە ئەم پێشنیازە؛ هێڵە گشتییەکانی دابەشکردنی دەسەڵاتەکانی دەستەی سەرۆکایەتی و بنکەی جەماوەریی حزبەکانی لەبەرچاو گرتووە. هەریەک لە دەسەڵاتەکانی بڕیاردەران و دەسەڵاتەکانی پێنج دەستە جیاوازەکە بەپێی ژمارەی گشتیی ئەندامانی حزب و بەربژێرانیان بۆ هەڵبژاردنی دەستەی سەرۆکایەتی؛ کەم و زیاد دەکرێن. زۆریی و کەمیی ژمارەی ئەندامانی دەستەکان و دیاریکردنی ئەرک و دەسەڵاتەکانیان دەکەوێتە سەر بەرفراوانیی و بەرتەسکیی جوگرافیای هێزی حزب و بازنەکانی هەڵبژاردنی.
هەڵبەت كەم و زیادكردنی دەستەكان كراوەیە و هەر رێكخستنێكی سیاسی بەپێی سروشتی كاركردنی حزبیی خۆی دەشێت بڕیاڕدەری دیكەی دەستەی سەرۆكایەتی و دەستەی نوێی دیكەی وەك سەربازیی و...تد دابمەزرێنێت یاخود لەنێو دەستەكانی دیكەدا جێیان بكرێتەوە و كاروبارەكانیان رابپەڕێنرێت!
*پسپۆڕ لەبواری خوێندنی کەمیونیکەیشن، کەلتور و میدیادا
