ئەگەر لە كەسێك بپرسیت: بۆچی ئەمەت كرد؟ یەكسەر وەڵامت دەداتەوە: بەخوا برام، منیش وەكو ئەو خەڵكە!
«مەڕەكەی پانورگ» زاراوەیەكە بۆ وەسفكردنی رەفتاری مرۆڤەكان لە گروپێكدا بەكاردێت كاتێك بە چاولێكەریی و بەبێ بیركردنەوەو پلان لەو گروپەدا رەفتار دەكەن.
لە زمانی فەڕەنسیدا Panurge لە دەستەواژەی mouton dePanurge وە هاتووە كە باس لە تاكێك دەكات كە بەبێ گوێدانە دەرئەنجامەكانی كوێرانە شوێن كەسانی دیكە دەكەوێت. ئەمەش لە چیرۆكێكەوە هاتووە كە لە ناو كەشتییەكدا «پانورگ» گەورەترین مەڕ لە رانەكە بە پارەیەكی زۆر لە بازرگان «دیندنۆڵت» دەكڕێت و دواتر مەڕەكە فڕێدەداتە ناو دەریاوە وەك تۆڵەسەندنەوەیەك كە پارەی زۆری لێ وەرگرتوون، ئیتر رانە مەڕەكە كە ئەوە دەبینن هەموی یەك لە دوای یەك چاو لە مەڕە گەورەكە دەكەن و خۆیان لە كەشتیەكەوە هەڵدەدەنە ناو دەریاوە.
لەگەڵ رێزمدا، تاك بە گشتی ئەمڕۆ بە هۆكاری جیاجیا وەكو مەڕەكەی پانورگی لێهاتووە و سیستەماتیكانە كۆمەڵگە كراوەتە كۆمەڵگە كاكە حەمە گوتەنی، ئەوەی لەدەرەوەی گاڕانیش بیربكاتەوە خوا دەزانی چی پێ دەكرێت!.
عەقڵیەتی مەڕ و ماڵات كەسانی داهێنەر و بیرمەند و بەهێز و بوێر پەراوێز دەخات، چونكە هیچ كەسێكی داهێنەر و بیرمەند و بەهێز و ئازا قبوڵ ناكات لەسەر نەزان و لاواز و ترسنۆكان بژمێردرێت. ئاسایشی مەڕوماڵاتیش ئاسایشێكی وەهمییە و سروشت هەمیشە وێنەی ئەو شتەمان پێشان دەدات، بۆ ئەوانەی پێشتریش ئەوەیان نەبینیوە، با سەیری كەناڵی «جیهانی ئاژەڵان» بكەن!.
ئەوانەیشی سەرەڕای ئەوەی كە ئیدانەی دەكەن، بەڵام ناتوانن رەتی بكەنەوە یان خۆیانی لێ بدزنەوە، دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی كە «دەریچەیەكی خۆدزینەوەی باشی بۆ هەمووان فەراهەم كردووە بۆ پاساوهێنانەوە بۆ كەموكوڕییەكانی «رەفتاری گشتی»و رێگایەكیشە بۆ پاساوهێنانەوە بۆ هەندێك هەڵسوكەوت، ئەگەر لە كەسێك بپرسیت: بۆچی ئەمەت كرد؟ یەكسەر وەڵامت دەداتەوە: بەخوا برام، منیش وەكو ئەو خەڵكە!.
بۆچی عەقڵمان بە نرخێكی هەرزان فرۆشت و عەقڵیەتی مەڕوماڵاتمان بە نرخێكی گران كڕی، تا گیرۆدەی تەسلیمبوون و ملكەچبوون و زەلیلبوون بووین، ئایا هیچ كەلتورو فكرێك نییە جگە لە كەلتور و فكری مێگەل، هیچ عەقڵیەتێك نییە جگە لە عەقڵیەتی گاڕان؟ كاتی ئەوە هاتووە بە شێوازی خۆت بیربكەیتەوە و لە مێگەل و گاڕان دەربچیت.
یەكێك لە تایبەتمەندییەكانی سەركردایەتیی نەزان لە هەر دامودەزگا یان ماڵێكدا ئەوەیە كە ئەگەر لەگەڵ كەسێكدا، كە بانگەشەی رۆشنبیریی دەكات بە قووڵی بدوێت، ئەوا بە گاڵتەجاڕییەكەی سەرت سوڕدەمێنێت و دەڵێت: «واز لە فەلسەفە بهێنە»، وەك ئەوەی فەلسەفە خۆی كوفر بێت، وەك ئەوەی فەلسەفە ئامرازێك بێت بۆ دواخستن و لەناوبردنی گەلان!.
جیاوازیتان هۆكاری داهێنانەكانتانە و داهێنانەكانتان نیگەرانیان دەكات، هەر لەبەر ئەوەش هەمیشە هەوڵی ئەوە دەدەن بە «مادە و دروشمە هۆشبەرە جیاجیاكانیان» بە «برسیكردن و ترس» مێشكتان لەسەردا نەهێڵن و و بە یەك ئاراستەدا بیربكەنەوە. ئێستا كاتی هەڵبژاردنتان و بیركردنەوەتانە، یان تا خوا حەزدەكات وا دەمێننەوە، لە مێگەل و گاڕان دەرچن، پرسیار بكەن و بیربكەنەوەو بەدوای هەموو شتێكدا بگەڕێن، ببنەوە خۆتان بۆ ئەوەی باش بن . گۆڕینی عەقڵیەتی مێگەل و كردنەوەی كۆمەڵەگاش بە كۆمەڵگا پێویستی بە حەكیمی عەقڵە، نەك حەكیمی كورسیی، خوداش دەفەرموێ: ان الله لا یغیر ما بقوم حتی یغیروا ما بأنفسهم.
