محەمەد حەمە تەقی
لە رۆژگاری ئەمڕۆدا، شوێنەوارناسی وەک زانستێکی گرنگ دەرکەوتووە، لە زانکۆکانی جیهاندا بایەخی تایبەتی پێدراوە، بەسەدان ناوەند و رێکخراو لەسەرتاسەری جیهاندا سەرقاڵی دۆزینەوە و کنەو پشکنینی شوێنەواریین، بۆ دۆزینەوەی مێژووی نادیار و شاراوەی مرۆڤایەتی.
کوردستان گەنجینەی شوێنەوارە دێرینەکانە، هەر لە چیای جودییەوە کە کەشتییەکەی نوحی لەسەر وەستاوەتەوە تا ئەشکەوتی شانەدەر و چەرمۆ و بێستانسور و تا قەدپاڵەکانی شاخی بەمۆ و کێوی بێستون و قۆپیەکانی قەرەداغ، بە سەدان ناوچەی شوێنەواری و بە هەزاران کەرەسە و پەیکەری شوێنەواری هەیە، کە سەرجەمیان ئاماژەن بۆ ڕەسەنایەتی خەڵکەکەی و بوونی ژیان لەم سەرزەمینەدا لە هەزاران ساڵ پێش ئێستاوە، گەر بە شێوەیەکی زانستی کنە و پشکنینی زیاتر لەو ناوچە شوێنەواریانەدا بکرێت، زیاتر لە ڕەوتی ژیانی مرۆڤی چاخە کۆنەکان و ڕەسەنایەتی و مێژووی نەتەوەکەمان تێدەگەین.
ناوچە شوێنەوارییەکان، دەکرێت وەک ناوچەیەکی گەشتیاری بناسرێن و وەک سەرچاوەیەکی داهات سوودیان لێ وەربگیرێت، بۆ نموونە: ئەهرامەکانی میسر و شورای مەزنی چین و شانۆی رۆمانی و شاری بەترا لە ئوردن، ساڵانە بە دەیان ملیۆن گەشتیار روویانتێدەکەن و بەسەدان ملیۆن دۆلار داهاتی ئەو وڵاتانە سەردەخەن و دەبێتە بەشێک لە بوژانەوەی ئابوورییان.
وەک چۆن پێویستمان بە هۆشیاری تەندروستی و هۆشیاری ژینگەیی هەیە، بە هەمان ئەندازە پێویستمان بە هۆشیاری بایەخی شوێنەواری و پاراستنی ناوچە شوێنەواریەکان و کەلەپور هەیە، چونکە ئەوانە بەڵگەنامەی بێ چەندوچوونی ناساندنی مێژوو و رەسەنایەتی گەلەکەمانە، دوژمنانی نەتەوەکەمان هەمیشە لە کەمیندان بۆ سڕینەوە و لەناوبردنی هەر بەڵگەیەک کە بوونی نەتەوەییمان بسەلمێنێت، ئەوان بە ئەنفال و کۆمەڵکوژی کۆڵنادەن، دەیانەوێت کوردبوونمان لە رەگەوە هەڵکێشن، سەرەڕای خاپورکردنی زۆربەی شارو گوندی کوردستان و تێکدانی بنەمای ئابوری و دزینی سامانی ژێرزەوی و سەرزەوی نەتەوەییمان، دەیانەوێت کەلتوور و کەلەپوریشمان وەک جەستەی ئازیزانمان زیندەبەچاڵ بکەن.
دەربەندی نارامسین، یان دەربەندی گاور(وەک خەڵکی ناوچەکە دەیڵێن) دەکەوێتە قۆپیەکانی قەرەداغەوە بە نزیکەی (٦٠)کم لە ناوەندی شاری سلێمانیەوە دوورە، لە دەروازەی ئەم دەربەندەدا و بە بەرزی پێنج تا شەش مەتر لە پیادەڕێکەوە، پەیکەری جەنگاوەرێک لە لای چەپی دەربەندەکە، لە شاخەکە هەڵکەنراوە، ئەم جەنگاوەرە کەوانێکی لە شانی چەپی هەڵگرتووە و تەورێکیشی گرتووە بە دەستی ڕاستیەوە، لە ژێر پێیەکانیشیدا پەیکەری دوو کەس هەڵکەنراوە، کە هێمایە بۆ سەرکەوتن بەسەر دوژمندا، بەرزی ئەم پەیکەرە نزیکەی چوار مەتر دەبێت، لە نزیک پەیکەرەکە و بە هەردوو بەری دەربەندەکەوە، چەند شوێنەوارێکی هەڵکۆڵراو هەیە، کە دەگەڕێتەوە بۆ هەمان سەردەمی پەیکەرەکە، مێژووی پەیکەرەکە دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی لۆلۆییەکان، واتە بۆ زیاتر لە دوو هەزار و پێنج سەد ساڵ پێش زاین، چەند سەد مەترێک لە سەرو شوێنی پەیکەرەکە، شوێنەواری گۆڕستانیکی لێیە و هەندی لە کێلەکانیشی هەتا ئێستا بەپێوە ماون، لە سەرو گۆڕستانەکەوە و هەر لەناو قۆپیەکاندا قەڵایەک هەیە، کە بە قەڵای (باوەکرۆ) ناسراوە.
شوێنی ئەم پەیکەرە بەنزیکەی دوو تا سێ کیلۆمەتر لە ڕێگەی سەرەکی قەرەداغ – سێوسێنان (جادە قیرەکە) دوورە و بە ڕێگەیەکی تێکەڵەڕێژدا ئۆتۆمبیل تا نزیک شوێنی پەیکەرەکە دەڕوات، دواتریش بۆ گەیشتن بەو پەیکەرە دەبێت نزیکەی (١٥) خولەک بە پێ بە دەبەندەکەدا هەڵزنێی، بۆیە شوێنی پەیکەرەکە تا ڕادەیەک شاراوە و چەپەکە، دەبێت بە تایبەتی بۆی بڕۆیت.
لەم ڕۆژانەدا باندێکی چەتە و دزی شوێنەوار، لە هەوڵی تێکدان و دزینی کەرەسەی شوێنەواری بوون لە دەربەندی گاور، لە ئێواری هەینی ٩ی مانگی ئاب، ئەم باندە رووبەڕووی مەفرەزەیەکی ئاسایشی کوردستان دەبنەوە، بەداخەوە دوو ئەندامی ئاسایش شەهید دەکەن، ئەو دوو ئەندامەی ئاسایش ژیانی خۆیان بەخشی بە پاراستنی سامانی نەتەوەییمان، گەرچی ئەم کارە تووڕەیی خەڵکی کوردستان و ناوچەی قەرەداغی لێکەوتەوە، بەڵام دەبێت لەو ڕاستییە دڵنیابین، کە هەم ئەندامانی ئاسایش ڕۆڵەی دڵسۆز و بە وەفای ئەم میلەتەن، هەم ئەو ناوچە شوێنەوارییانە سامانێکی مێژوویی و گرنگی نەتەوەکەمانە دەبێت بیانپارێزین.
