زانست

زانیانی نۆشداری ده‌ڵێن، خواردنی حه‌بی ئه‌سپرین به‌ شێوه‌ی رۆژانه‌، مه‌ترسی هه‌یه‌ بۆ ته‌ندروستی پیاوان. كه‌ كاریگه‌ری هه‌یه‌ له‌سه‌ر تووشی بوون به‌ شێرپه‌نجه‌ی پێست. به‌و پێه‌ی له‌شی پیاو كه‌متر له‌ ژنان ئه‌نزیمه‌كانی سوپه‌ر ئۆكسیدی دیسمیوتاز و كاتالاز ده‌رده‌دات و ئه‌سپرینیش وا ده‌كات كه‌ له‌ش كه‌متر ئه‌و ئه‌نزیمانه‌ ده‌ربدات، هه‌ر بۆیه‌ ئه‌گه‌ری تووش بوون به‌ شێرپه‌نجه‌ی پێشت زیاد ده‌كات.  68 جار بینراوە

ژماره‌یه‌ك له‌زانایان وتیان ڕشاندنی بڕێك خوێ له‌ به‌رزایی 11 میله‌وه‌ به‌سه‌ر زه‌ویدا ڕه‌نگه‌ ڕه‌وتی قه‌تیسبوونی گه‌رمای ژینگه‌ كه‌م بكاته‌وه‌. به‌پێی توێژینه‌وه‌ی زانایان، ئه‌و پلانه‌ی به‌ ناوی (ئه‌ندازیاریی جیۆلۆجی)به‌م دواییه‌ خراوه‌ته‌ ڕوو، ڕه‌نگه‌ به‌رزبونه‌وه‌ی پله‌ی گه‌رما له‌و كاته‌دا بوه‌ستێنێت كه‌ ته‌نۆلكه‌كانی خوێیه‌كه‌ وزه‌ی تیشكیی خۆر به‌ره‌و فه‌زا ده‌شكێنێته‌وه‌ و دواجاریش پله‌ی گه‌رمای گۆی زه‌وی فێنك ده‌بێت. ئه‌و چه‌مكه‌ سه‌یره‌ش پشت به‌وه‌ ...

زاناكان دوای لێكۆڵینه‌وه‌ی زۆر و وردیان توانیان گرێ كوێره‌یه‌كی دیكه‌ی ژیانی باڵنده‌كان بكه‌نه‌وه‌. دیاره‌ باڵنده‌ كۆچه‌رییه‌كان به‌هه‌ستی شه‌شه‌میان جیاده‌كرێنه‌وه‌ كه‌ توانای ئه‌وه‌ی پێبه‌خشیون شوێنی هێلانه‌كردن بدۆزنه‌وه‌، ئه‌مه‌ش ئه‌و به‌هره‌یه‌یه‌ كه‌ ماوه‌یه‌كی زۆر كۆمه‌ڵێك له‌ زانایانی سه‌رسامكردوه‌. زانایانی هه‌ریه‌ك له‌ زانكۆی (لۆند)ی سوید و زانایانی زانكۆی (Carl von Ossietzky) له‌ ئه‌ڵمانیا دوو توێژینه‌وه‌ی جیایان له‌سه‌ر هه‌ندێك باڵنده‌ی كۆچه‌ریی كرد و تێیدا ...

توێژه‌ره‌وه‌كان ئامێرێكیان داهێناوه‌، هێزێكی له‌ ڕاده‌به‌ده‌ر ده‌داته‌ به‌كاربه‌ره‌كانی. توێژه‌ره‌وه‌كانی تاقیگه‌ی (MIT Media) جۆره‌ ئامێرێكیان داهێناوه‌بۆ نووسین به‌ بێده‌نگیی له‌سه‌ر كۆمپیوته‌ر و تێیدا ته‌نها هزر به‌كار ده‌هێنرێت و به‌ ڕێژه‌ی (90%)ش ورده‌كاره‌. ئه‌و ئامێره‌ له‌ شێوه‌ی هێدفۆنێكی گه‌شه‌پێدراودایه‌ و به‌ بێده‌نگی ئه‌و شته‌ ڕاڤه‌ ده‌كات كه‌ به‌كاربه‌ره‌كان بیری لێده‌كه‌نه‌وه‌، ئه‌مه‌ش هێزێكی له‌ ڕاده‌به‌ده‌ریان پێ ده‌به‌خشێت كه‌ بتوانن ئامێره‌ هۆشمه‌نده‌كان به‌كار بهێنن ...

زانایان له‌ نیوه‌دورگه‌ی ئیبریا كۆنترین ئامڕازی دارینیان دۆزییه‌وه‌ كه‌ مرۆڤی سه‌ره‌تایی به‌كاریهێناوه‌. پاش ئه‌وه‌ی له‌ساڵی 2015دا زانایانی شوێنه‌وارناس پاشماوه‌ی به‌به‌ردبووی كۆمه‌ڵێك ئامڕازی دارینه‌یان له‌ ناوچه‌ی شوێنه‌واریی(Aranbaltza)ی هه‌رێمی باسكی باكوری ئیسپانیا دۆزییه‌وه‌، كه‌وتنه‌ لێكۆڵینه‌وه‌ له‌ مێژووی ئه‌و پاشماوانه‌ و گه‌ڕان به‌ دوای ئه‌و ڕاستییه‌ی كه‌ داخۆ كێ ئه‌و ئامڕازانه‌ی به‌كار هێناوه‌. تیمی لێكۆڵینه‌وه‌كه‌ بۆ گه‌یشتن به‌ ڕاستیی پشتیانبه‌ست به‌ته‌كنیكی (luminescence dating)بۆ ...

هه‌رچه‌نده‌ خواردنی سیر سوودێكی ته‌ندوستی زۆری هه‌یه‌، به‌ڵام هه‌ندێك كه‌س نابێت بیخۆن سیر چه‌ندین تایبه‌تمه‌ندیی چاره‌سه‌ركاریی تێدایه‌ و له‌ هه‌ردوو بواری پزیشكیی نوێ و پزیشكیی میللییدا به‌كار ده‌هێنرێت، به‌ڵام هه‌ندێك كه‌س نابێت بیخۆن له‌وانه‌ش: ئه‌وانه‌ی كێشه‌ی جگه‌ر و گورچیله‌یان هه‌یه‌، چونكه‌ هه‌ندێك توخمی ژهراویی به‌ ڕێژه‌ی به‌رز تێدایه‌ و ئه‌مه‌ش ڕه‌نگه‌ ببێته‌ هۆی خراپتربوونی دۆخی ئه‌و نه‌خۆشانه‌ و تێكچوونی پرۆسه‌ی ...

زۆربه‌ی به‌ڵگه‌كان ئه‌وه‌یان سه‌لماندوه‌ كه‌می جوڵه‌ كاریگه‌ری خراپ له‌سه‌ر ته‌ندروستی مرۆڤ دروست ده‌كات، ڕێكخراوی ته‌ندروستی جیهانیش ئاشكرای ده‌كات له‌ سێ كه‌سێك یه‌كێك له‌ جیهاندا جوڵه‌ی ته‌واوی به‌ درێژای ڕۆژ نیه‌ هه‌روه‌ها هۆكاری مردنی له‌ سه‌دا شه‌شی خه‌ڵكی له‌هسه‌رتاسه‌ری جیهاندا گه‌ڕاندۆته‌وه‌ بۆ كه‌م جوڵه‌ی، ئه‌مه‌ش وایكردووه‌ شاره‌زایانی ته‌ندروستی خه‌ڵكی له‌ مه‌ترسی و زیانی كه‌می جوڵه‌ ئاگادار بكه‌نه‌وه‌. توێژینه‌وه‌ ئه‌مریكیه‌كان ئه‌وه‌یان ڕوونكردۆته‌وه‌ ...

چین ده‌ستپێشخه‌ریی ده‌كات له‌دروستكردنی خێراترین تونێلی هه‌وایی له‌جیهاندا بۆ تاقیكردنه‌وه‌ی فرۆكه‌ و موشه‌كه‌كانی كه‌ خێراترن له‌ ده‌نگ. بڕیاره‌ ئه‌كادیمیای زانسته‌كانی چین له‌چوارچێوه‌ی پرۆژه‌ی(هان گیلای) دا تونێلێكی هه‌وایی زه‌به‌لاح دروست بكات كه‌ بۆ تاقیكردنه‌وه‌ی فرۆكه‌ و موشه‌كه‌كانی خێراتر له‌ ده‌نگ به‌كار دێت به‌ تایبه‌ت ئه‌وانه‌ی خێراییه‌كه‌یان له‌ 12هه‌زار كیلۆمه‌تر / سه‌عاتێكدایه‌ واته‌ (10) جار خێراترن له‌ خێرایی ده‌نگ. ئه‌و تونێله‌ هه‌واییانه‌ ...

توێژینه‌وه‌یه‌كی نوێ ده‌ریخستوه‌ ئه‌و ژنانه‌ی كه‌رۆژانه‌ قه‌رنابیت و برۆكلی ده‌خۆن كه‌متر توشی سه‌كته‌ی مێشك ده‌بن. به‌پێی دره‌نجامی ئه‌و توێژینه‌وه‌یه‌ی كه‌رۆژنامه‌ی ده‌یلی مه‌یلی بریتانی بڵاویكردۆته‌وه‌، ئه‌و ژنه‌ به‌ساڵاچوانه‌ی كه‌رۆژانه‌ سێ به‌ش یان زیاتری ئه‌م جۆره‌ میوانه‌یان خواردووه‌ له‌رۆژێكدا، ده‌ركه‌وتوه‌ مولوله‌كانی خوێنیان كراوه‌تره‌ و توشی گیران نابێت. به‌پێی زانیارییه‌كان جۆره‌كانی سه‌وزه‌ی وه‌ك برۆكلی و قه‌رنابیت و تور و شۆك بۆك، ئه‌وانه‌ن كه‌خانمانی ...

زانایانی زانكۆی نیویۆرك له‌ ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتوه‌كانی ئه‌مریكا توانیویانه‌ تۆڕێك له‌كه‌ناڵگه‌لێكی مایكرۆسكۆبیی پڕ له‌ شله‌ له‌ناو شانه‌ی له‌شی مرۆڤدا بدۆزنه‌وه‌. ئه‌و زانایانه‌ی دۆزینه‌وه‌كه‌یان به‌شۆڕشێك له‌بواری پزیشكیدا داده‌نرێت، له‌و بڕوایه‌دان كه‌ ئه‌و ئه‌ندامه‌ نوێیه‌ گه‌وره‌ترین ئه‌ندامی له‌شی مرۆڤ بێت و ناویان ناوه‌(ئه‌نتیرستیتیۆم) واته‌ شانه‌ی شاردراوه‌ و له‌ هه‌موو شوێنێكی له‌شی مرۆڤدا هه‌یه‌. به‌ گوێره‌ی زانایان، ئه‌و شانه‌یه‌ ده‌وره‌ی خوێنبه‌ره‌كان و ماسولكه‌كان و ...