محه‌مه‌د مێرگه‌سۆری‌

ئه‌مڕۆ ته‌نها هه‌ڕه‌شه‌ی‌ سه‌ربازی‌ و سیاسی‌ نابنه‌ بابه‌تی‌ ئه‌و توێژینه‌وانه‌ی‌، كه‌ له‌ بواری‌ سكوریتی‌ -دا ده‌كرێن. به‌ڵكو هه‌ڕه‌شه‌ و مه‌ترسی‌ ئابووری‌ و كه‌لتووری‌ و كۆمه‌ڵایه‌تیش ده‌چنه‌ خانه‌ی‌ ئه‌و هه‌ڕه‌شانه‌ی‌ ، كه‌ توێژینه‌وه‌یان له‌باره‌وه‌ بۆ ده‌كرێت. به‌پێی‌ فه‌رهه‌نگی‌ ویبستر (نوح ویبستر ،1758 -1843(، هه‌ڕه‌شه‌ بریتیه‌ له‌: لێدوان یاخود گوزارشتێكی‌ ، كه‌ هه‌ڵگری‌ مه‌رام و نیه‌تێكی‌ زیان پێگه‌یاند یان سزادان یان تۆڵه‌كردنه‌وه‌ ...

په‌یماننامه‌ی‌ هاڤانا Havana Charter پێش ئه‌وه‌ی‌ لایه‌نه‌كانی‌ به‌شداربووی‌ جه‌نگ، دوا فیشه‌كی‌ جه‌نگی‌ دووه‌می‌ جیهانی‌ بته‌قێنن، دڵنیابوون له‌ سه‌ركه‌وتنی‌ به‌ره‌ی‌ هاوپه‌یمانان به‌سه‌ر به‌ره‌ی‌ محوه‌ردا، ده‌وڵه‌تانی‌ سه‌ركه‌وتوو به‌ سه‌ركردایه‌تی‌ ئه‌مریكا نه‌خشه‌ی‌ جیهانیان به‌پێی‌ به‌رژه‌وه‌ندییه‌ سیاسی‌ و ئابووی‌ و سه‌ربازییه‌كانی‌ خۆیان كێشا. هه‌ر له‌و چوارچێوه‌یه‌دا گفتوگۆ و كۆبوونه‌وه‌ی‌ ده‌ستپێكی‌ دامه‌زراندنی‌ ڕێكخراوی‌ نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان له‌ ناوه‌ڕاستی‌ ساڵی‌ (1944) ده‌ستیان پێكرد. له‌ ساڵی‌ (1945) ده‌سته‌ی‌ ...

هه‌رێمایه‌تی‌ نوێ‌، په‌یوه‌ندی‌ به‌و فره‌ كوتله‌ و جه‌مسه‌رانه‌وه‌ هه‌یه‌، كه‌ له‌ دوای‌ ساڵی‌(1991) به‌دواوه‌، وه‌ك پێشهاتێ تازه‌ له‌سه‌ر ئاستی‌ ئیقلیمی‌ و له‌ناو چوارچێوه‌ی‌ تێز و تیۆره‌ هاوده‌مه‌كانی‌ په‌یوه‌ندییه‌ نێوده‌وڵه‌تیه‌كاندا هاتوونه‌ته‌ ئاراوه‌. هه‌روه‌ك ئاڕاسته‌یه‌كی‌ تازه‌ی‌ په‌یوه‌ندی نێوده‌وڵه‌تیه‌كانه‌. بایه‌خ و گرنگیدان به‌ هه‌رێمایه‌تی‌ نوێ‌، هاوته‌ریب بوو، به‌ دامه‌راندنی‌ چه‌ند ڕێكخراو و هاوپه‌یمانی‌ و ڕێكه‌وتنی‌ هه‌رێمی‌ له‌ نموونه‌ی‌ وه‌ك رێكه‌وتننامه‌ی‌ ئه‌مریكای‌ باكوور بۆ ...

سه‌رچاوه‌كانی‌ ووزه‌، گرنگترین هۆكاری‌ گه‌شه‌كردن و په‌ره‌سه‌ندنی‌ ئابووری و سیاسی‌ و ته‌كنۆلۆجی‌ و كۆمه‌ڵاتی هه‌ر ووڵاتێكه‌، به‌ تایبه‌ت بۆ ووڵاته‌ پێشكه‌وتن و به‌هێزه‌كان. بوونی‌ سامان و سه‌رچاوه‌ی‌ ووزه‌ی‌ وه‌ك « په‌ترۆل ، گازی‌ سروشتی‌ ، خه‌لوزی‌ به‌ردین»پڕ بایه‌خترین ئه‌و سه‌رچاوانه‌ی‌ ووزه‌ن، كه‌ ڕۆڵی‌ سه‌ره‌كی‌ ده‌گێرن له‌ گه‌شه‌ی‌ هه‌مه‌لایه‌نه‌ی‌ كۆمه‌ڵ ودیارترین پایه‌كانی‌ ئاسایشی‌ ووزه‌ن. له‌ (47,7%)ی‌، یه‌ده‌كی‌ په‌ترۆڵی‌ جیهان كه‌وتۆته‌ ڕۆژهه‌ڵاتی‌ ...

ئاسایشی‌ مرۆیی‌ Human Security چه‌ند ده‌یه‌یه‌ ئاسایشی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ یان نیشتمانی‌، یه‌كێك بووه‌ له‌ پرس و ته‌وه‌ره‌ گرنگ و پڕ بایه‌خه‌كانی‌ كایه‌ی‌ سیاسی‌ و ئاسایشی‌ ووڵاتانی‌ جیهان. هه‌روه‌ها له‌ چوارچێوه‌ی‌ په‌یوه‌ندییه‌ نێوده‌وڵه‌تیه‌كانیشدا، پانتایه‌كی‌ زۆری‌ داگیر كردبوو، به‌شێوه‌یه‌ك، كه‌ تا كۆتایی‌ هاتنی‌ جه‌نگی‌ سارد و ده‌كه‌وتنی‌ جیهانگیری‌، نه‌خشه‌ و پلانی‌ ستراتیجی‌ ووڵاتانی‌ جیهان بوو. جه‌وهه‌ری‌ ئاسایشی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌، پاراستنی‌ ده‌وڵه‌ته‌ وه‌ك قه‌واره‌یه‌كی‌ سیاسی‌ ...

ئەم تیۆرە پایەكی سەرەكی كایە و بواری سیكۆریتی و ناوەند و دامودەزگایەكانی توێژینەوە و لێكۆلینەوەی تایبەتمەند بەو بوارە. بە هەمانشێوە لە بواری پەیوەندییە نێودەوڵەتیەكانیشدا بایەخی خۆی هەیە. هەندێ‌ لە شارەزا و پسپۆرانی بواری سیكورێتی، سەرچاوەی دەركەوتنی دەگەڕێنەوە بۆ توێژینەوە و لێكۆڵێنەوەكانی قوتابخانەی كۆپنهاگن تایبەت بەو بوارە. بە تایبەت بۆ نوسینەكانی هەردوو مامۆستای دیار (ئۆڵی وەیڤر – Ole Waever، باری بۆزان ...

تیۆری پشێوی نانەوە Creative Chaos Theory ئەم تێرمە بەرهەمی عەقلی ستراتیجی ئەمریكیە و كلیلی رەفتار و مامەڵەی ئەمریكایە لەگەڵ پرس و بابەتە نێودەوڵەتیەكان. دەستەبژێر وبڕیارسازانی سیاسەتی ئەمریكا ڕۆڵی سەرەكیان بینیووە لە تیۆریزە كردنی ئەم تیۆرە. بەپێی چەند ڕاپۆرتێكی دزەپێكراوی ویكلیكس – Wikileaks، چەندین دامەزراوەیی جیهانی هەن، لەسەروویانەوە وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا و دامەزراوە هەواڵگریی و تایبەت بە توێژینەوەكان، هەڵدەستن بە كۆكردنەوە ...

تیۆری دۆمینۆ Domino Theory ئەم تیۆرە لە سەردەمی جەنگی ساردا هاتە نێو كایەی سیاسیەوە و گەشەی كرد. بە ڕێكی لە ماوەی جەنگی نێوان ئەمریكا و ڤێتنامدا. ئەم تیۆرە بەشێك بوو لەو تێگەیشتن و ڕوانگەی سیاسی و بیركردنەوەی بەشێكی زۆری سیاسەتمدار و كەسایەتیە سەربازییەكانی ئەمریكا. لە دوای جەنگی دووەمی جیهانیدا. بە تایبەت لە دوای ئەو دیدگا سیاسیەی ، كە بۆ ئیحتواكردنی ...

هاوڵاتی دیجیتاڵی Digital Citizenship لەگەڵ بەرپابوونی شۆڕشی تەكنۆلۆژیا و دیجیتاڵی و كۆمەنیكەیشن، دەرفەتی گەیشتنی مرۆڤ بە سەرچاوەكانی زانیاری ئاسانتر كرد و پرۆسەی كمەنیكەیشن و بەیەكگەیشتن فراوانتر بوو، بە تایبەت لەوكاتانەی توانراوە، ئامرازەكانی تەكنۆلۆژیای دیجیتاڵی بەشێوەیەی دروست بەكارهێنرابێت. ئەوەش كاریگەری و لێكەوتی پۆزەتیڤی بەسەر تاك و كۆمەڵگەدا هەبووە. كاریگەر و لێكەوتە نیگەتیڤەكان لەكاتانە دەردەكەوێ‌، كە تەكنۆلۆژیای دیجیتاڵی دەكەوێتە بەرەی یاخیبوون لە ...

هاوڵاتی دیجیتاڵی Digital Citizenship لەگەڵ بەرپابوونی شۆڕشی تەكنۆلۆژیا و دیجیتاڵی و كۆمەنیكەیشن، دەرفەتی گەیشتنی مرۆڤ بە سەرچاوەكانی زانیاری ئاسانتر كرد و پرۆسەی كمەنیكەیشن و بەیەكگەیشتن فراوانتر بوو، بە تایبەت لەوكاتانەی توانراوە، ئامرازەكانی تەكنۆلۆژیای دیجیتاڵی بەشێوەیەی دروست بەكارهێنرابێت. ئەوەش كاریگەری و لێكەوتی پۆزەتیڤی بەسەر تاك و كۆمەڵگەدا هەبووە. كاریگەر و لێكەوتە نیگەتیڤەكان لەكاتانە دەردەكەوێ‌، كە تەكنۆلۆژیای دیجیتاڵی دەكەوێتە بەرەی یاخیبوون لە ...