رزگار عەبدولكەریم

زانستی رابەرایەتیكردن‌و بەڕێوەبردن وەك هەموو زانستەكانی دیكە هەمیشە لە پێشكەوتن بەخشینی بیر و ئایدیا و مۆدیلی نوێدایە، ئەگەر رابەرانی دامودەزگا و رێكخراوەكانی هەرێم لەم بوارەدا خۆیان نوێ نەكەنەوە، لەگەڵ رەوتی گۆڕانكاری نوێدا خۆیان پڕ چەك نەكەن، ئەوا هەم دوا دەكەون هەمیش بەشێكی زۆری دەرامەتی ماددی‌و مرۆیی ئەم هەرێمە بە فیڕۆ دەدەن، دروستتر بڵێم لەبەر ئەوەی بە زۆری نەك لە نوێگەرییەكانی ئەم بوارە ئاگادار نین، بەڵكو لەگەڵ بنەما سادەو سەرەكییەكانیشیدا باش مامەڵە ناكەن.

ئەوەی تێبینی دەكرێت هەڵەی زۆر لە بواری بەڕێوەبردن‌و رابەرایتیكردندا دەكرێت، بەداخەوە تائێستاش بەشی هەرەزۆری بەڕێوبەر و رابەرانی دامودەزگاو رێكخراوەكان زیاتر پشت بە مۆدێلەكانی تایلۆر و بیرۆكراتییەتی ماكس ڤیبەر دەبەستن، بۆیە بەشێكی زۆریان دەكەونە هەڵەی زەقەوە، زۆرجار ترس‌و تۆقاندن‌و سیخوڕیكردن‌و كپكردنەوەی دەنگی ناڕەزایی‌و خەفەكردنی رەخنە وەك مۆدێلی رابەرایتیكردن پیادە دەكەن، وەك هەڵەیەكی باو ئەمەش بە روحی رابەرایەتیكردن‌و بەڕێوەبردن بە خەڵكی دەفرۆشنەوە.

مرۆڤدۆستی ‌و مرۆڤسەنتەری لە پڕۆسەی بەڕێوەبردن ‌و رابەرایتیكردندا
بەشێكی تر لەو بەڕێوبەر و رابەرانە، تەنها گرنگی بە دەرامەتە ماددییەكانی رێكخراوە دەدەن، هیچ گرنگییەك بە مرۆڤ وەك گرنگترین سەرمایەی رێكخراوەو ئامانجی سەرەكی پڕۆسەی بەڕێوەبردن‌و گەشەو بەرهەمداری نادەن! سەرنج بدەن ئەگەر سپلیتێك یان ئۆتۆمبیلێك خراپ بێت خێرا هەوڵدەدەن پارەی بۆ تەرخان بكەن‌و چاكیبكەنەوە، بەڵام هێچ گرنگییەك بەوە نادەن قسەیەكی ئەوان یان رەفتارێكی ناقۆڵاو و ناجۆری ئەوان چۆن كارمەندێك یان كرێكارێكی وێران دەكات، هەرگیز ئەم مەسەلەیە بۆ ئەوان گرنگ‌و جێگای بایەخ نییە، راستییەكەی ئێمە دەپرسین: چۆن دەبێت گرنگترین‌و بە بایەخترین سامانی رێكخراو و دامودەزگا و كۆمەڵگەش ئاوا بێبایەخ‌و كەم سەیر بكرێت؟ ئەمە لەكوێی ئاوەز و ئەقڵانییبووندا جێگای دەبێتەوە؟ چۆن دەبێت دڵ‌و دەروون‌و رۆحی مرۆڤ بە ئەندازەی هەبوویەكی ماددی ئەرزش‌و بەهای لە زیهن‌و بیری رابەران‌و بەڕێوبەرانی ئێمەدا نەبێت؟.

ئێمە زۆرجار بیستوومانە یان بینیوومانە بەڕێوەبەرێك هەموو فۆكەسی لەسەر نوسراو و ئیمزاو بەڕێكردنی نوسراوەكان بووە، (ئەمانە گرنگی خۆیان هەیە، كەچی رۆحی كارەكە شتێكی دیكەیە) بەڵام هیچ ئاوڕێكیان لەوە ناداوەتەوە یان ناتوانن لەوە تێبگەن كە ئەوان خەرێكی رابەرایتیكردنی كۆمەڵگەیەكی مرۆیی پڕ هەست‌و نەستن، جگە لەوەی كارمەندن لەهەمانكاتدا باوك‌و دایكن، هاوسەرن..تد، ئەمانە تەنها ماشێنی كاركردن نین، بەڵكو مرۆڤێكی كامڵن. راستییەكەی ئەم جۆرە رابەر و بەڕێوبەرانەی بەم شێوە وشك‌و بێگان‌و ناجۆرە سەیری ژینگەی كار دەكەن ناوم ناون (بەڕێوەبەری پەڕاو)، بەداخەوە لە هەرێمی كوردستاندا لەم جۆرە بەڕێوەبەرەمان زۆرن.

ئەم كتێبەی بەردەستت وەك كتێبە مەنهەجییەكانی خوێندن باس لە ئەركەكانی بەڕێوەبردن‌و كارگێڕی ناكات، باس لەوە ناكات رابەر چۆن دەبێت لە دانانی پلان‌و ستراتیجیدا كارامە بێت، باس لە تواناو بەهرەمەندیی رابەر لەبواری رێكخستن، ئاراستەكردن‌و چاودێریكردن ناكات، چونكە یەكەم: زۆربەی ئەو كتێبانەی لەبواری كارگێڕی نووسراون باسی ئەوەیان كردووە. دووەم: زۆربەی ئەوانەی سەروكاریان لەگەڵ كاری بەڕێوەبردن‌و رابەرایتیكردندا هەیە ئەمە باش دەزانن، ئەگەر لەم سەردەمەدا كەسانێك توانای ئەوەیان نەبێت لە ئەركەكانی بەڕێوەبردن تێبگەن، ئەوا لایەنی كەمی پێداویستییەكانی رابەراتیكردنیان تێدا نییە، ناساندنیان وەك رابەر زیانی گەورە بە دامودەزگاو كۆمەڵگەش دەگەیەنێت، بۆیە هاوتەریب لەگەڵ ئەركەكانی دیكەی بەڕێوەبردن، ئەوەی گیان دەكات بە بەری پڕۆسەی رابەراتیكردندا، دروستكردنی ژینگەی ئارام‌و شوێنیكاری بێترسە، رابەرایەتیكردنە بە ئیشقی دایكانە، خاكیبوون‌و هاودڵیكردن‌و دروستكردنی ستافی دڵخۆش‌و ژینگەی دۆستانەیە.

ئەم كتێبە تیشك دەخاتە سەر مرۆڤدۆستی‌و مرۆڤسەنتەری لە پڕۆسەی بەڕێوەبردن‌و رابەرایتیكردندا، رێگامان نیشان دەدات چۆن بۆ ئاستێكی باڵاتری پەیوەندی لە شوێنیكاردا خۆمان ئامادە بكەین، تێپەڕاندنی پەیوەندی سەوداگەرانەی بێگیان‌و بونیادنانی پەیوەندی دۆستانەو دروستكردنی ستافی دڵخۆش لە ژینگەی كاردا، ئەویش لە رێگای هاودڵیكردن‌و گرنگیدان بە سایكۆلۆژیاو دڵ‌و گیانی كارمەندان، سەیركردنی كارمەند وەك مرۆڤێكی كامڵی پڕ هەست‌و سۆز نەك تەنها ماشێنی بەرهەمهێنان.

هەرچەندە وا دەردەكەویت ئەم رێگایە ئاسان بێت بەڵام، تەنها بۆ ئەوانە ئاسانە كە بە روحێكی گەورەوە رابەرایەتی دەكەن، ئەوانەی كە بە ئیشقی دایكانەوە لە پڕۆسەكە دەڕوانن، ئەوانەی قورسی‌و ناڕەحەتیی پلاندانان، رێكخستن، ئاراستەكردن‌و چاودێریكردن‌و تەواوی ئەركەكانی دیكەی رابەرایەتیكردن بە ئەكسیری خاكییبوون‌و گوێگرتن‌و خۆشەویستی‌و گەرموگوڕیی دایكانەوە ئاسان دەكەن.

ئەم كتێبە لە پێنج بەش پێكدێت، بەم شێوەیەی خوارەوە:

بەشی یەكەم: مێژووی سەرهەڵدانی زانستی بەڕێوەبردن‌و سەرەتایەك بۆ دەركەوتنی سەلامەتیی دەروونی، لەم بەشەدا سەرهەڵدانی زانسی بەڕێوەبردن لە مۆدێلی بەڕێوەبردنی زانستیی تایلۆرەوە بۆ بیرۆكراتیەتی ماكس ڤیبەر تا قوتابخانەی پەیوەندییە مرۆییەكان‌و سەرهەڵدانی سەلامەتی دەروونی باسكراوە.

بەشی دووەم: تەرخانكراوە بۆ شیكردنەوەی چەمكی سەلامەتیی دەروونی، پەیوەوەندیی سەلامەتی دەروونی بە ئاستی ئەداو رادەی بەرهەمداری، چی سەلامەتی دەروونییە چی سەلامەتی دەروونی نییە؟، هەروەها كولتووری بێدەنگی لە شوینیكار و مەترسییەكانی بێدەنگی لەڕێگای گێڕانەوەی چەندین چیرۆكی شكست، كە نەدەبوو روو بدەن‌و روویان داوە، باسكراوە.

بەشی سێیەم: باسی شوێنیكاری بێترسمان كردووە، چیرۆكی چەندین رابەر و و بەڕێوەبەر دەخوێنینەوە كە گرنگیدانیان بە سەلامەتیی دەروونی‌و گوێگرتن‌و شەفافییەت‌و راشكاویی بووە بە هۆكاری بونیادنانی ژینگەیەكی كاری ئارام‌و سەلامەت لەڕووی دەروونییەوە، هەمیش رادەی سەركەوتن‌و بەرهەمداریان زیادیكردوە.

بەشی چوارەمدا: باسی كەرەستەكانی رابەر بۆ فەراهەمكردنی شوێنیكاری بێترس دەكەین. ئامادەكردنی ستەیج‌و داڕشتنی چوارچێوەی كار و بەشداریكردنی هەمووان‌و وەڵامدانەوەی بەرهەمدارانە وەك سێ كەرەستەی سەرەكی دروستكردنی ژینگەی سەلامەت‌و بێترس باس دەكەین.

بەشی پێنجەمیش وەك تەواوكاری بەشی چوارەم وایە، لێرەدا باسی گرنگی رابەرایتیكردن بە ئەشقی دایكانە، رابەرایەتیكردن بە دڵ‌و گیان‌و ئاستێكی بەرزی مەعنەویبوونەوە دەكەین، نەك تەنها وەك كەرەستەیەكی رابەرایەتیكردن‌و بەرهەمداریی زیاتر، بەڵكو وەك ئەوەی مرۆڤ لە خودی خۆیدا شایانی ئاوا مامەڵەیەكە، بەڵكو لەبەر ئەوەی مرۆڤ دەبێت لە ئاوا بازنەیەكی پڕ لە فەزیلەتدا كار بكات.

لەكۆتاییدا پێویستە ئەوە بڵیم بەشێكی زۆری ئەم بیرۆكانەی لەم كتێبەدا باسكراون وەك (خاكیبوون‌و خۆشەویستی‌و گوێگرتن‌و بواردان بە رەخنەگرتن، گرنگیی دۆستایەتی‌و شوێنی دڵ لە پڕۆسەی رابەرایتیكردندا) كاتێك راگری پەیمانگای تەكنیكی دەربەندیخان بووم زۆر جار بە سیمینار و كۆڕ و ۆوركشۆپدا باسمكردون، بەڵام كاتێك كتێبی رێكخراوەی بێترس Fearless Organizationی پرۆفیسۆر ئامی ئیدمۆندسۆنم خوێندەوە بیرۆكەی نووسینی ئەم كتێبەم لەلا گەڵاڵە بوو، بەشێكی زۆری چیرۆكەكانیشم لە كتێبیەكەی ئامییەوە وەرگرتووە.

جیاوازی نەكردوە لەنێوان بەڕێوەبەر و رابەر
پێویستە ئەوەش بڵیم من پسپۆڕیم لە بواری ئابووریدا هەیە نەك كارگێڕی‌و بەڕێوەبردن، بەڵام بە چەند هۆكار هەقم بە خۆمدا كە دەست بۆ نووسینی ئەم كتێبە ببەم، یەكەم ئابووری‌و كارگێڕی لەڕووی پسپۆڕییەوە لە یەكترەوە نزیكن، دووەم، من نزیكەی شەش ساڵ لەبواری بەڕێوەبردن‌و رابەرایەتیكردنی دامودەزگای حكومیدا كارم كردووە، بە حوكمی كارەكەم، بەشێكی زۆری كاتی خۆم لەو ماوەیەدا بە خوێندنەوەی بواری رابەرایەتیكردن‌و بەڕێوەبردندا خەرجكردووە، هەروەها وانەكانی بەڕێوەبردنی دەرامەتی مرۆیی (Human Resource Management و بنەماكانی بەڕێوەبردنPrinciple of Management)م بە خوێندكارانی پەیمانگا وتۆتەوە، سێیەم لەساڵی 2012وە خاوەنی بڕوانامەی رابەرایەتیكردن‌و بەڕێوەبردنم لەلایەن Chartered Management Institute CMI كە پەیمانگایەكی بەریتانییە بۆ مەسەلەكانی رابەرایتیكردن‌و راهێنان‌و گەشەپێدانی كارگێڕی، بۆ ماوەی ساڵێك لە 2011 تا 2012 لەلایەن ئەم پەیمانگایەوە راهێنان‌و وانەو كۆرسمان لەبوارەكانی هونەری رابەرایتیكردندا وەرگرتووە، ئەوەی شایانی باسە ئەم پەیمانگایە لە ساڵی 1947وە دامەزراوە.

خاڵێكی دیكە پێویستە ئاگادری بین ئەوەیە ئەم نووسینە جیاوازیی نەكردوە لەنێوان بەڕێوەبەرو رابەر، هەرچەندە ئاگاداری ئەوەم لەڕووی تیۆرییەوە جیاوازی هەیە، بەڵام ئەم نووسینە بە شێوازێك نووسراوە بەڕێوەبەرێكی ئاسایی، بەڕێوەبەری فەرمانگەیەك، سەرۆكی زانكۆیەك، وەزیرێك، سەرۆكی حكومەت، رابەری پارتێكی سیاسی، مامۆستایەك لە پۆلدا، بەڕێوەبەری كۆمپانیایەك، یان تەنانەت دایك‌و باوك لەگەڵ منداڵەكانیان دەتوانن سودی لێوەربگرن‌و ئەو چەمكانەی لێرەدا باسكراون بۆ دۆخی خۆیان بەكاریبهێنن.

 87 جار بینراوە